عایشه در زمان ازدواج با پیامبر (ص) چند سال داشت؟

حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم

مساله ازدواج یک پاسخ منطقی به نیاز زن و مرد به یکدیگر است که در تمام شرایع و ادیان و جوامع پذیرفته شده است. اسلام نیز بنیاد ازدواج را مبارک ترین بنیانها و بناها شمرده است و پیروان خود را بدان ترغیب و تشویق نموده است و شرایط و حدودی برای آن تعیین نموده است. پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله) نیز انسانی است همانند سایر انسانها با همان نیازها با این تفاوت که کمالاتی داشته که شایسته نزول وحی شده است.
قرآن می فرماید :« قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ یُوحى‏ إِلَیَّ[۱] بگو من بشری هستم مثل شما، (امتیازم این است که) به من وحی می شود»

و همین کمالات روشن می کند که ایشان در انجام مساله ازدواج نیز مانند سایر مسائل قوای نفسانی خود را تحت کنترل داشته و  هیچگاه از جاده اعتدال خارج نشده است. برای تبیین واضح تر این مساله ذکر نکاتی لازم است:

الف- قبل از اسلام در میان اعراب و قریش صورت های مختلفی از ازدواج رواج داشت که بعضی از آنها را اسلام منع کرد ولی آنهایی که با روح انسانیت و اسلام سازگار بود تأئید نمود، که از جمله آنها نکاح با دختر صغیره با اجازه پدر و ولی او بوده، مشروط به اینکه مراسم زفاف به بعد از بلوغ موکول شود. بنابراین جای هیچ تردیدی نیست که عروسی پیامبر (ص) با یک زن بالغ بوده است.

ب- وضعیت خاص آب و هوایی عربستان باعث رشد سریع دختران می شده و از سویی نیز ازدواج هایی نظیر ازدواج پیامبر (ص) با عایشه، در آن زمان امر رایجی بوده است، و اگر این گونه نبود قطعاً دشمنان پیامبر(صلی الله علیه و آله) که در آن زمان از هر وسیله ای برای ضربه زدن به دعوت آن حضرت استفاده می کردند، از کنار موضوع ازدواج آن حضرت با عایشه به راحتی نمی گذشتند. در حالی که در منابع قدیمی هیچ موردی را نمی توان یافت که این ازواج را به انتقاد گرفته باشند یا طعنه ای بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) زده باشند، و تنها در قرون اخیر تعدادی از مستشرقان که درک صحیحی از تاریخ و شرایط تاریخی نداشته اند، این مساله را مطرح کرده و سخنان ناروایی در این موضوع بیان کرده اند. البته عده ای از آنها با مطالعه بیشتر تمام تهمت های مطرح را نفی کرده اند.


ج- با مطالعه و بررسی نقل های تاریخی در می یابیم که سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) حداقل ۱۴ سال بوده است. و برای تبیین این مساله قرائنی که سنی بیش از ۹ سالگی را نشان می دهد، به همراه نقد هایی برای پذیرش سن ۹ سالگی بیان می کنیم:

۱) بیشتر احادیثی كه سن عایشه را هنگام ازدواج ۹ سال گفته اند یا از طرف هشام بن عروه روایت شده است و یا از سوی راویان عراقی. و اهل مدینه؛ آنهایی كه هشام بن عروه بیشتر از هفتاد سال نخست زندگی خویش را در میان شان سپری کرده بود مسأله را روایت نكرده اند. و تمام روایت های عروه از راویان عراقی است.

و احادیثی که عروه در واخر عمر و از روات عراقی نقل کرده، محل خدشه رجالیون بوده است:

مؤلف "تهذیب التهذیب" (كتابی در علم الرجال)می گوید: "مالك بن انس" در مورد آن عده احادیث او كه از طریق راویان عراقی روایت شده اند ملاحظه داشت.[۲]

امام محمد الذهبی متوفای سال ۷۴۸هـ در "میزان الاعتدال" كه كتاب دیگری در "علم الرجال" به حساب می آید، در باره هشام می گوید: حافظه هشام در اواخر زندگی اش ضعیف شده بود.

۲) ابن سعد(در طبقات) به نقل ازعایشه روایت میکندکه پیامبر در شوال سال دهم بعثت وسه سال پیش ازهجرت درحالیکه عایشه شش ساله بود وی را به عقد خود در آورد. سپس در روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول به مدینه هجرت نمودند. و در ۹ سالگی با عایشه ازدواج نمود[۳]

نکته ای که در همگی این نوع روایتها خود را نشان می دهد اینکه در تمامی این روایت ها، راوی خود عایشه یا خواهر زاده اش، عروه بن زبیر است و درباره عایشه باید گفت چگونه ممکن است کودکی شش ساله تمامی این جزئیات را چنین دقیق و با تاریخ روشن در ذهنش حفظ کند؟! چنانکه میگوید: «پیامبر در روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول به مدینه هجرت نمودند. و در شوال همان سال درست هشت ماه بعد با وی ازدواج کرد»!

۳) در منابع تاریخی آمده که ابو بکر در پاسخ خوله دختر حكیم‏ كه بعنوان خواستگاری پیامبر(صلی الله علیه و آله) از عایشه آمده بود، میگوید که چنین چیزی شدنی نیست زیرا که من برادر او هستم- و به پیمان برادری ابوبکر با پیامبر (ص) اشاره می کند[۴] این در حالی است که پیمان برادری بین مسلمانان مربوط به بعد از هجرت است. و ادعای عایشه خواستگاری قبل از هجرت است.

۴) اگر فرض کنیم همانطور که عایشه خودش گفته سنش موقع ازدواج ۹ سال بوده و در آن زمان از فرط خرد سالی هنوز با اسباب بازی هایش بازی میکرده. باید در نظر داشته باشیم که اهل سنت حدود ۲۵ هزار روایت فقهی از او در دست دارند. و باید عایشه زمان قابل ملاحظه ای بعد از افزایش سن در خدمت پیامبر (ص) بوده باشد تا بتواند این همه روایت را نقل کند. در حالی که اگر سن ۹ سالگی در زمان عروسی را باور کنیم، عایشه زمان رحلت پیامبر (ص) تنها ۱۸ سال داشته است.

۵) بخاری در كتاب تفسیر خویش حدیثی را از عایشه نقل نموده، كه در آن می‌گوید: هنگام نزول آیة «بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَ السَّاعَةُ أَدْهى‏ وَ أَمَرُّ »[قمر/۴۶]  من «جاریه»ای بودم و بازی می‌كردم».[۵] كتاب های تفسیر و حدیث می گویند، كه این آیه هشت سال قبل از هجرت پیامبر به مدینه نازل شده است. اگر سن عایشه را هنگام نزول این آیه حداقل ده ساله فرض كنیم، سن ایشان هنگام ازدواج باید در حدود بیست بوده باشد.

۶)بر اساس روایت های معتبر تاریخی، «اسماء» خواهر بزرگ عائشه ده سال از او بزرگتر بوده است.[۶] و كتاب های  معتبر تاریخی گزارش می دهند كه اسماء در سال هفتاد و سوم هجری به عمر صد سالگی بدرود حیات گفته است.[۷] اگر اسماء در سال هفتاد و سوم هجری صد ساله بوده باشد، پس عمر او هنگام هجرت باید بیست و هفت و یا بیست و هشت بوده باشد. بنابراین عائشه در زمان هجرت باید هفده ساله و یا هجده ساله بوده باشد. که با توجه به عروسی عایشه بعد از هجرت عمر ایشان در زمان ازدواج هجده و یا بیست بوده است.

۷) ابن هشام از اولین نگارندگان سیره پیامبر(صلی الله علیه و آله) معتقد است كه عائشه از نخستین پیروان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و از كسانی كه در سالهای نخست اسلام، ایمان آورده بودند، می باشد[۸] برای پذیرش دین باید بگوییم عایشه در سال چهارم بعثت (سال علنی شدن دعوت به اسلام) حداقل سه ساله و یا پنج ساله بوده باشد، که بنا بر آن هنگام ازدواج باید حداقل چهارده و یا شانزده ساله بوده باشد.
 ابن هشام می گوید كه عائشه بعد از هجده نفر ایمان آورده است.[۹] بر مبنای این سخن ابن هشام سن عائشه هنگام ازدواج باید در حدود شانزده تا بیست سال بوده باشد.

۸) براساس تاریخ ابن هشام وسخن ابن‌حجر عسقلانی،حضرت فاطمه (س) پنج سال بزرگتر از عایشه بوده است. اگر این سخن درست باشد، پس عمر عائشه هنگام ازدواج باید در حدود شانزده سال بوده باشد.

۹) عایشه سالها قبل از خواستگاری پیامبر، نامزد مرد دیگری بوده و آماده ازدواج بوده است. این شخص جبیر فرزند مطعم نام داشت. هشت سال قبل از هجرت، که ابوبکر قصد هجرت به حبشه را داشت، نزد مطعم رفت و گفت كه او می خواهد عائشه را كه در قید نامزدی فرزندش جبیر می باشد با فرزندش تزویج نماید، ولی مطعم به خاطر آنكه ابوبكر مسلمان شده بود، عقد نامزدی فرزندش را با عائشه فسخ نمود. از این روایت بر می آید كه حتی هشت سال قبل از نامزدی عائشه با پیامبر، عائشه آمادة ازدواج بوده است.[۱۰]

۱۰) برخی راویان آورده اند که عایشه در هفتاد سالگی و در سال ۵۷ هجری وفات کرده است. و  این نقل پایین ترین سنی است که برای وفات او در سال ۵۷ ذکر شده است. اگر عروسی عایشه با پیامبر (ص) را در سال اول هجرت بدانیم عایشه در آن موقع حداقل ۱۴ سال داشته است.

۱۱) در الطبقات ابن سعد آمده است که عایشه در زمان ۳ خلیفه اول در صدور فتوا استقلال پیدا کرده بود ابن سعد همچنین می گوید: عایشه به روزگار عمر و عثمان و پس از آن تا هنگامى كه زنده بود فتوى مى‏ داد و عمر و عثمان و دیگر بزرگان اصحاب رسول خدا (ص) پس از رحلت آن حضرت، كسانى را پیش او مى‏ فرستادند و او را از سنن رسول  خدا (ص) مى ‏پرسیدند.![۱۱] اگر روایت خود عایشه را در مورد سنش بپذیریم که در هنگام وفات پیامبر ۱۸ سال داشته چطور ممکن است زنی ۱۸ ساله آنهم با حضور زنان دیگری چون ماریه قبطیه و ام سلمه و ... که هم بزرگتر از او و هم به گواهی تاریخ دانشمند تر بوده اند یا در حضور بانویی چون حضرت زهرا سلام الله علیها بتواند استقلال در قضا و فتوا دادن داشته باشه مگر اینکه سنش بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که خودش گفته است.

[۱]. سوره كهف،آیه۱۱۰.
[۲]. تهذیب التهذیب، جلد ۱۱، صفحه ۴۸، ۵۱.
[۳]. الطبقات‏ الكبرى،ترجمه محمود مهدوی دامغانی،،ج‏۸،ص:۵۷؛ دلائل‏ النبوة،ترجمه محمود مهدوی،ج‏۲،ص:۱۱۲
[۴]. دلائل‏ النبوة/ترجمه،ج‏۲،ص:۱۱۳
[۵]. فتح الباری، شرح صحیح البخاری، جلد۸، صفحه۴۸۶، المكتبه السلفیه، ۱۴۰۷هـ،ق، قاهره، مصر
[۶]. الامام الذهبی، سیر اعلام النبلاء، جلد۲، صفحه ۲۸۹، موسسه الرساله، بیروت، لبنان، ۱۹۹۲" و "ابن كثیر، البدایه والنهایه، جلد۸، صفحه ۳۷۱، دارالفكر العربی، الجیزه، مصر ۱۹۳۳
[۷]. ابن كثیر، البدایه و النهایه، جلد۸، صفحه۳۷۲، دارالفكر العربی، الجیزه،‌ مصر ۱۹۳۳
[۸]. ابن هشام، السیره النبویه، جلد۱، صفحه ۲۳۴-۲۲۷، مكتبه الریاض الحدیثه، الریاض، المملكه العربیه السعودیه.
[۹]. ابن هشام، جلد۱، صفحة۲۷۱
[۱۰]. برخی ازمنابعی كه به نامزد بودن عایشه با پسر مطعم اشاره كرده اند عبارتند از: تاریخ‏ الطبری/ترجمه،ج‏۴،ص:۱۲۹۰ ؛ دلائل ‏النبوة، ابو بكر احمد بن حسین بیهقى (م ۴۵۸)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى‏،ج‏۲،ص:۱۱۳ ؛ الطبقات‏ الكبرى، محمد بن سعد كاتب واقدى (م ۲۳۰)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى‏،ج‏۸،ص:۵۷
[۱۱]. الطبقات‏ الكبرى/ترجمه،ج‏۲،ص:۳۵۷

دیدگاه‌ها

با سلام ۱ -در منتهی الآمال در وقایع سال اول هجری سن عایشه شش سال ذکر شده و البته زفاف هم در همان سال ذکر شد
۲- می خواستم بدانم این که گفتید تا قبل از بلوغ زفاف نباید صورت بگیرد مربوط یه احکام فقهی وشرعی می باشدوالان نیز اگر کسی با طفلی ازدواج کند نمی تواند تا قبل از بلوغ زفاف داشته باش واگر می شود دقیق تر این مسئله را توضیح دهید
باتشکر از پاسختون خیلی خوب وکامل بود
اگر بدونید تو فیس بوک و سایت های دیگر چه شبهاتی وارد می کنند و واقعا دین را از خیلی از مردم گرفته اند بارهم ممنون

تصویر شهر سوال

با عرض سلام

درباره منتهی الآمال باید دقت نمود که این کتاب از منابع دست اول تاریخی نیست. و محققان نیز برای هر مساله به اندازه اهمیتی که برایش قائل می شوند، تحقیق می کنند. از این رو در زمان تدوین منتهی آلامال که مساله سن ازدواج عایشه اهمیت چندانی نداشته است ، نویسنده در این زمینه تحقیقات گسترده ای انجام نداده است.

و درباره نزدیکی کردن با دختر نابالغ در رساله ها ذیل مساله ۲۴۱۰ در این باره توضیح داده شده است. به عنوان مثال آیت الله مکارم شیرازی می نویسند: مسأله هرگاه كسى دختر نابالغى را با اجازه ولىّ او براى خود عقد كند پیش از آنكه نه سال دختر تمام شود نزدیكى كردن با او حرام است و بعد از نُه سال نیز اگر استعداد جسمانى ندارد اشكال دارد

همچنین باید توجه نمود که طبق نظر بسیاری از مراجع، اگر کسی با دختر نابالغی که عقدش کرده نزدیکی کند و به او آسیبی برساند، حتی بعد از اینکه دختر به سن بلوغ برسد، هرگز (تا آخر عمر) حق نزدیکی با آن دختر را ندارد. در عین اینکه پرداخت نفقه او واجب است.

سلام
حکم اسلام در مورد ازدواج با دختر نابالغ مثلا ۹ساله و یا کمتر حتی به شرط عدم جماع ولی جایز دانستن بهره برداری های جنسی دیگر از آن ، نه اخلاقی و نه عقلانی ست ، با توجه به اینکه اسلام دینی ست که انسانها را به اخلاق و تعقل دعوت می کند.
ممکن ست شما بگویید درک بعضی از احکام برای انسانها مقدور نیست و خدا حتما حکمتی در آن نهفته است ولی باز هم تکرار می کنم که اساساً قبول حکم ازدواج با دختر نابالغ حتی به شرط قبول پدر ، در صورتی که یک دختربچه هنوز درکی از زندگی ندارد و سنی که او در آن قرار دارد ، سن عروسک بازی و بازی های کودکانه است حال که بدون درک از زندگی و فهم ازدواج و نداشتن رضایت قلبی و نبود شرایط جسمی برای ازدواج آن هم اگر جماع را کنار بگذاریم ، جایز دانستن بهره برداری جنسی هم برای خیلی ها قابل قبول نیست.
خیلی مسائل و شبهات وجود دارد که قابل درک نیست با توجه به دعوت اسلام به تفکر کردن!!!
چیزی که تا به حال از آن بی اطلاع بودم حکم امام خمینی در تحریرالوسیله مسئله ۱۲ است که با دیدن آن دود از کله ام بلند شد ، و دیدم را نسبت به ایشان عوض کرد...
ممنون میشوم اگر جواب بنده را بدهید

تصویر soalcity

سلام
اولا این مساله نظر قطعی اسلام نیست.
ثانیا بیان امام بیان حقوقی است و با بیان اخلاقی فرق می کند. و قطعا در نظر عارفی چون امام آن چیزی که شما تصور کرده اید، هرگز معنا ندارد.
ثالثا این مساله ناشی از یک مساله فقهی است که در بعضی موارد اغراض عقلایی برای صیغه با دختر بچه وجود دارد. مثلا شما با برادر زن تان زیاد رفت و آمد دارید و از این رو می خواهید در بحث حجاب راحت باشید که اگر دختر او را چند دقیقه صیغه کنید، همسر برادر زن شما، به عنوان مادر زن شما شده و برای شما محرم می شود. حال با توجه به چنین منفعت هایی این بحث پیش می آید که صیغه بدون لوازم آن نمی تواند صحیح باشد. و در این جاست که بعضی از فقهایی که این ملازمه را قبول کرده اند، خواسته اند بگویند لوازم صیغه به نوعی می تواند در چنین موقعیتی تصور شود.

یه سوال :اگه حضرت مسیح یا موسی یا زرتشت با یه دختر نه ساله ازدواج می کرد ،همین گونه استدلال می کردید؟!
این چه دینی هست که پیامبر شصت سالش قبول می کنه با یه دختر نه ساله ارتباط جنسی داشته باشه ؟؟

تصویر پاسخگوی اعتقادی

پاسخ :
باسلام .
به چند نکته دقت نماید :
الف- گرچه از قرآن کریم بر می‏آید که رسول خدا (ص) از دیگر انبیا افضل است، واز این رو فرمود : «تِلکَ الرُّسل فَضَّلنا بَعضهم عَلی بَعضٍ»( بقره/۲۵۳).بعضی از رسولان را نیز بر بعضی دیگر برتری داده است ، همان گونه که برخی از ملائکه را بر بعض دیگر فضلت دارد ،
ولی فارغ از این نکته باید توجه داشت همه پیامبران الهی جایگاهی بس بلند دارند. لیاقت و شایستگی آنان موجب گردیده است که ازطرف خدا مبعوث شده­ اند. آن گونه سخن در باره انبیا که در پرسش آمده صحیح به نظر نمی رسد، چون بر اساس تعالم اسلام ما به همه انبیا ایمان داریم وهمه را به عصمت وقداست می شناسیم .
از این رو اگر کسی به هر کدام از انبیا الهی جسارت روا دارد وایجاد شبهه نماید ، از ساحت قدسی انبیا دفاع می نمایم واز اورا از هر شبهه ای شبهه افگنان تنزیه خواهیم نمود ودر این باره فرقی هیچ یکی از انبیا وجود ندارد . چنان که قران حضرت عیسی را از شبهه تثلیث تنزیه نموده است .
در نتیجه بلی اگر هر یکی از انبیا الهی مورد توهین وقرار گیرد بر ما واجب است از او دفاع نمایم .
ب- متاسفانه هم در مقدار سن پیامبر وهم در مقدار سن عایشه دچار اشتباه شده اید . چون سن پیامبر در زمان ازدواج با عایشه حدود ۵۰ چند سال بوده ونه شصت سال .
چه این که سن عابشه اختلاف است برخی آن را ۱۴ ساله ذکر نموده اند . در هر صورت در خصوص ازدواج با عایشه ، مطالب ذیل را دقت نماید :
اولا شرایط سنی که در فرهنگ ایرانیان امروزه متداول است، در آن عصر و نزد عربهای آن زمان متداول نبود. بسا اتفاق میافتاد دختران نو رسیده به عقد مردان کهنسال در میآمدند. در این گونه ازدواجها هیچ گونه خرده‌گیری و ملامتی وجود نداشت. مانند این که در تاریخ آمده است که عمر از عثمان خواست که دخترش حفصه را به عقد خود در بیاورد در حالی که عثمان حدود بیست سال از عمر بزرگتر بود نیز به ابو بکر که حدود ده سال از عمر بزرگتر بود پیشنهاد ازدواج با حفصه را داد . آری این گونه ازدواج ها در آن فرهنگ پذیرفته شده بود.
و ثانیا : این یکی از دروغ های روزگار است که عایشه در هنگام ازدواج کم سن و سال بود در این مورد گفته اند: پیامبر (ص) عایشه شش یا هفت ساله را به عقد خود درآورد و در نه سالگی با او عروسی کرد ؛ هم سن عایشه در هنگامی که به عقد پیامبر درآمد، بیش از شش یا هفت سال بود؛ هم در هنگام عروسی بیش از نُه سال داشت.
در مورد جملة نخست؛ (سن عایشه در هنگام اجرای صیغه عقد)می گوییم:
اوّلاً : داده های تاریخی می گوید: سن عایشه در هنگام عقد، خیلی بیش از مقدار مذکور بود؛ به چند دلیل:
۱- برخی از مورخان مانند ابن قتیبه دینوری نوشته اند: عایشه در سال ۵۷، یا ۵۸هجری و در هفتاد سالگی درگذشت(۱)؛ پس در سال اوّل یا دوم بعثت متولد شده بود. تاریخ اجرای صیغه عقد را یک ماه پس از درگذشت حضرت خدیجه و بعد از عقد سوده بیان کرده اند(۲). حضرت خدیجه در رمضان سال دهم بعثت از دنیا رفت و در شوال همین سال عایشه به عقد پیامبر درآمد(۳). بنابراین عایشه در هنگام عقد حدوداً نه ساله بود؛ نه شش ساله.
۲- عالمان اهل سنت از پیامبر دو روایت نقل کرده اند: یکی این که فرمود: دخترش فاطمه سرور تمام بانوان جهان است و دیگر این که درمورد عایشه فضیلتی را بیان داشت که دیگر زنان آن فضیلت را ندارند. چگونه می شود وقتی حضرت فاطمه سرور تمام بانوان جهان باشد، عایشه فضیلتی داشته باشد که دیگر زنان حتی حضرت فاطمه از آن محروم باشد؟! بین دو جمله ای که عالمان اهل سنت نقل کرده اند، ناسازگاری وجود دارد. برخی از آنان همانند «طحاوی» که ناقل آن حدیث هستند، برای رفع ناسازگاری چاره اندیشی کرده و گفته اند: جملة دوم که دربارة عایشه فضیلتی را برشمرده است که دیگر زنان حتی فاطمه از آن محروم است، مربوط به زمانی است که فاطمه کوچک و نابالغ بود؛ یعنی در هنگامی از فضیلت عایشه یاد شد که حضرت فاطمه خردسال بود و آن فضیلت مربوط به افراد بالغ بود. همو می گوید : فاطمه در بیست و پنج سالگی درگذشت(۴).
از این دو جمله استفاده می شود که حضرت فاطمه دو سال پیش از بعثت ولادت یافت و عایشه چند سال از حضرت فاطمه بزرگ تر بود. با این وجود اگر عایشه را دست کم سه سال از فاطمه (س) بزرگ تر فرض کنیم، می توان فهمید ولادت عایشه پنج سال پیش از بعثت بود، در این صورت زمانی که به عقد پیامبر درآمد، حدوداً پانزده ساله بود.
۳- برخی از سیره نویسان همانند «ابن اسحاق» و «ابن هشام» که پیشگامان سیره نویسی هستند، می نویسند: عایشه بیستمین فردی بود که به پیامبر ایمان آورد. اینان می افزایند : پیش از عایشه خواهرش اسماء و پس از عایشه «خبّات بن اَرَّت» مسلمان شدند. (این امر در حدود سال چهارم بعثت و بعد از علنی شدن دعوت پیامبر رخ داد)، چنان که می افزایند: عایشه در این هنگام به سن تکلیف نرسیده و صغیره بود(۵).
صغیره بودن به چه معناست؟ قطعاً به این معنا نیست که دورة شیرخواری را طی می کرده، چرا که در این دوره معقول نیست گفته شود اسلام آورد؛ باید در این هنگام سن عایشه حدی باشد که بتوان این نسبت را به او داد.
سن حضرت علی (ع) را در هنگامی که اسلام آورد، ده تا سیزده سال گفته و یادآور شده اند حضرت در این هنگام صغیر بود، «رجل» نبود. حال دربارة عایشه هم می بایست طوری سخن گفت که معقول باشد؛ یعنی سنش به اندازه ای باشد که بتواند اسلام بیاورد تا بگویند بیستمین مسلمان است، اگرچه کم تر از سن بلوغ باشد. اگر بلوغ دختران نه سال است، ایشان در هنگام پذیرش اسلام مثلاً هشت ساله باشد. در این صورت هنگامی که به عقد پیامبر درآمد، حدوداً پانزده، یا شانزده ساله بود، نه شش، یا هفت ساله.
دوم : اگر بپذیریم که هنگام اجرای صیغة عقد، شش یا هفت ساله بود، اجرای صیغه با اذن پدر بود. عقد با رضایت پدرش ابوبکر خوانده شد. چنین عقدی طبق قوانین پذیرفته شده آن زمان، نیز طبق قوانین اسلام، درست و مشروع است، اما اسلام می گوید: انجام امور زناشویی منوط بر این است که دختر به سن بلوغ برسد و خودش به اجرای صیغة عقد رضایت بدهد؛ در این صورت عقد صحیح است وگرنه باطل. بنابراین، جهت اجرای صیغة عقد اشکالی وجود ندارد که سن عایشه، کم تر از سن بلوغ باشد.
سوم : در زمان پیامبر (ص) سن ازدواج دختران در همین حدود، معمولی و متعارف بود. عرب های شبه جزیره خوش نداشتند دختر دیر ازدواج کند و مدت ها در خانة پدر بماند. بلکه می کوشیدند دخترانشان را زودهنگام شوهر دهند و به خانة همسر بفرستند، تا خیالشان آسوده شود. بنابراین ازدواج دختران در سنین کم در آن عصر و زمان پسندیده و متعارف بود و هیچ اشکالی نداشت. اگر پیامبر در این مورد مرتکب اشتباهی می شد و کاری غیرمتعارف انجام می­داد، بدون شک دشمنان حضرت سوء استفاده می­کردند و آن را برضد رسالت پیامبر به کار می­گرفتند. در تاریخ هیچ نشانی نیست که دشمنان قسم خوردة حضرت از این ازدواج برای کوبیدن شخصیتش بهره گرفته باشند، که دلیل است ازدواج حضرت با عایشه برخلاف عرف نبود.
اما در مورد جمله دوم (؛یعنی سن عایشه در هنگام عروسی) می گوییم:
به نوشتة همة مورخان و سیره نویسان عایشه در سال دوم هجری و پس از جنگ بدر به خانة پیامبر راه پیدا کرد و مراسم عروسی برگزار شد. نیز نوشته اند: عقد عایشه در ماه شوال سال دهم بعثت، سه سال پیش از هجرت و عروسی او در ماه شوال در سال دوم هجری رخ داد(۶)؛ یعنی بین عقد عایشه با عروسی اش پنج سال فاصله بود. بنابراین اگر عقد عایشه در نه سالگی جاری شد، عروسی اش در چهارده سالگی صورت گرفت اما اگر عقدش در چهارده سالگی بود، ازدواجش در نوزده سالگی رخ داد. بنابراین به هیچ وجه نمی توان پذیرفت در نه سالگی همسر پیامبر شد!
در نتیجه باید برای شناخت بهتر دین اسلام از قران ومعارف الهی آن ونیز آموزه های اهل بیت استفاده نمود واین شبهات نباید رهزن معرفت اسلامی ودینی تان بشود .
پی نوشت­ها:
۱. ابن قتیبه دینوری، المعارف، ص ۱۳۴.
۲. طبقات الکبری، ج ۸، ص۷۹.
۳. همان، ص ۵۸.
۴. مشکل الآثار، ج ۱، ص ۴۷ و ۵۲؛ سیره صحیح پیامبر بزرگ اسلام، ج، ص۲۶۴.
۵. سیره ابن هشام، ج۱، ص۲۳۴.
۶. طبقات الکبری، ج ۸، ص ۵۸.

ر اساس اسناد و مدارک در کتب علمای مشهور اهل سنت عایشه هنگام ازدواج با پیامبر حدود بین ۱۷ تا ۲۰ سال سن داشتند . لطفا زود قضاوت نکنید و ابتدا اسناد و مدارک را مطالعه کنید .

يكي از مسائلي كه سن دقيق عائشه را در هنگام ازدواج با رسول خدا به اثبات مي‌رساند، مقايسه سن او با سن خواهرش اسماء بنت أبي بكر است. طبق نقل بزرگان اهل سنت، اسماء ده سال از عائشه بزرگتر بوده و در سال اول هجري بيست و هفت سال داشته است. همچنين در سال هفتاد و سه از دنيا رفته است؛ در حالي كه صد ساله بوده است.

ابونعيم اصفهاني در معرفة الصحابة مي‌نويسد:

أسماء بنت أبي بكر الصديق ... كانت أخت عائشة لأبيها وكانت أسن من عائشة ولدت قبل التأريخ بسبع وعشرين سنة.

اسماء دختر ابوبكر، از جانب پدر خواهر عائشه و از او بزرگتر بود، اسماء، بيست و هفت سال قبل از تاريخ به دنيا آمد.

الأصبهاني، ابونعيم أحمد بن عبد الله (متوفاي۴۳۰هـ)، معرفة الصحابة ج ۶ ، ص ۳۲۵۳ ، رقم : ۳۷۶۹ ، طبق برنامه الجامع الكبير.

و طبراني مي‌نويسد:

مَاتَتْ أَسْمَاءُ بنتُ أبي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ سَنَةَ ثَلاثٍ وَسَبْعِينَ بَعْدَ ابْنِهَا عبد اللَّهِ بن الزُّبَيْرِ بِلَيَالٍ ... وكان لاسماء يوم مَاتَتْ مِائَةُ سَنَةٍ وُلِدَتْ قبل التَّارِيخِ بِسَبْعٍ وَعِشْرِينَ سَنَةً .

اسماء دختر ابوبكر در سال هفتاد و سه و بعد از پسرش عبد الله بن زبير از دنيا رفت. اسماء در هنگام وفات صد سال داشت ، بيست و هفت سال قبل از تاريخ (هجرت) به دينا آمده بود.

الطبراني، سليمان بن أحمد بن أيوب ابوالقاسم (متوفاي۳۶۰هـ)، المعجم الكبير، ج ۲۴ ، ص ۷۷ ، تحقيق: حمدي بن عبدالمجيد السلفي، ناشر: مكتبة الزهراء - الموصل، الطبعة: الثانية، ۱۴۰۴هـ – ۱۹۸۳م.

ابن عساكر نيز مي‌نويسد:

كانت أخت عائشة لأبيها وكانت أسن من عائشة ولدت قبل التاريخ بسبع وعشرين سنة

اسماء از جانب پدر، خواهر عائشه و بزرگتر از وي بود، اسماء بيست و هفت سال قبل از تاريخ به دنيا آمده بود.

ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاي۵۷۱هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج ۶۹ ، ص ۹ ، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - ۱۹۹۵.

و ابن اثير مي‌نويسد:

قال أبو نعيم : ولدت قبل التاريخ بسبع وعشرين سنة.

ابو نعيم گفته: اسماء بيست و هفت سال قبل از تاريخ به دنيا آمده است.

الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاي۶۳۰هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج ۷ ، ص ۱۱ ، تحقيق عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، ۱۴۱۷ هـ - ۱۹۹۶ م.

و نووي مي‌نويسد:

وعن الحافظ أبي نعيم قال ولدت أسماء قبل هجرة رسول الله صلى الله عليه وسلم بسبع وعشرين سنة .

از حافظ أبونعيم نقل شده است كه گفت: اسماء بيست و هفت سال قبل از هجرت به دنيا آمد.

النووي، ابوزكريا يحيي بن شرف بن مري، (متوفاي۶۷۶ هـ) ، تهذيب الأسماء واللغات ، ج ۲ ، ص ۵۹۷ ـ ۵۹۸ ، تحقيق : مكتب البحوث والدراسات ، دار النشر : دار الفكر - بيروت ، الطبعة : الأولى ، ۱۹۹۶م

و حافظ هيثمي مي‌نويسد:

وكانت لأسماء يوم ماتت مائة سنة ولدت قبل التاريخ بسبع وعشرين سنة وولدت أسماء لأبي بكر وسنه إحدى وعشرون سنة.

اسماء در هنگام وفات صد سال داشت، بيست و هفت سال قبل از تاريخ به دنيا آمد، و ابوبكر در هنگام ولادت او بيست و يك سال داشت.

الهيثمي، ابوالحسن علي بن أبي بكر (متوفاي ۸۰۷ هـ)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج ۹ ، ص ۲۶۰ ، ناشر: دار الريان للتراث/‏ دار الكتاب العربي - القاهرة، بيروت – ۱۴۰۷هـ..

و بدرالدين عيني مي‌نويسد:

أسماء بنت أبي بكر الصديق... ولدت قبل الهجرة بسبع وعشرين سنة ، وأسلمت بعد سبعة عشر إنساناً ... توفيت بمكة في جمادى الأولى سنة ثلاث وسبعين بعد قتل ابنها عبد اللَّه بن الزبير ، وقد بلغت المائة ولم يسقط لها سن ولم يتغير عقلها ، رضي الله تعالى عنها .

اسما دختر ابوبكر، بيست و هفت سال قبل از هجرت به دنيا آمد، هفدهمين فردي بود كه ايمان آورد، در سال هفتاد و سه و بعد از كشته شدن فرزندش عبد الله بن زبير و در حالي كه صد ساله شده بود از دنيا رفت. هيچ يك از دندان‌هاي او نيفتاده بود و عقلش نيز دچار اختلال نشده بود.

العيني، بدر الدين ابومحمد محمود بن أحمد الغيتابي الحنفي (متوفاي ۸۵۵هـ)، عمدة القاري شرح صحيح البخاري، ج ۲ ، ص ۹۳ ، ناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت.

ابن حجر عسقلاني مي‌گويد:

۸۵۲۵ أسماء بنت أبي بكر الصديق زوج الزبير بن العوام من كبار الصحابة عاشت مائة سنة وماتت سنة ثلاث أو أربع وسبعين .

اسماء دختر ابوبكر، همسر زبير بن عوام كه از بزرگان صحابه بود، صد سال زندگي كرد و در سال هفتاد و سه و يا هفتاد و چهار از دنيا رفت.

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاي۸۵۲هـ)، تقريب التهذيب، ج ۱ ، ص ۷۴۳ ، تحقيق: محمد عوامة، ناشر: دار الرشيد - سوريا، الطبعة: الأولى، ۱۴۰۶ - ۱۹۸۶.

وقال هشام بن عروة عن أبيه بلغت أسماء مائة سنة لم يسقط لها سن ولم ينكر لها عقل وقال أبو نعيم الأصبهاني ولدت قبل الهجرة بسبع وعشرين سنة

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاي۸۵۲هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج ۷ ، ص ۴۸۷ ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، ۱۴۱۲هـ - ۱۹۹۲م.

ابن عبدالبر قرطبي نيز مي‌نويسد:

وتوفيت أسماء بمكة في جمادى الأولى سنة ثلاث وسبعين بعد قتل ابنها عبد الله بن الزبير بيسير... قال ابن اسحاق إن أسماء بنت أبي بكر أسلمت بعد اسلام سبعة عشر إنسانا... وماتت وقد بلغت مائة سنة.

اسماء در جمادي الأول سال هفتاد و سه در مكه و بعد از كشته شدن فرزندش عبد الله بن زبير از دنيا رفت. ابن اسحاق گفته: اسماء دختر ابوبكر بعد از هفده نفر اسلام آورد و در حالي از دنيا رفت كه صد سال سن داشت.

النمري القرطبي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاي ۴۶۳هـ)، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج ۴ ، ص ۱۷۸۳ ـ ۱۷۸۲ ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، ۱۴۱۲هـ..

صفدي مي‌نويسد:

وماتت بعده بأيام يسيرة سنة ثلاث وسبعين للهجرة وهي وأبوها وابنها وزوجها صحابيون قيل إنها عاشت مائة.

اسماء بعد از گذشت مدت كوتاهي پس از عبد الله بن زبير در سال هفتاد و سه از دنيا رفت. پدر، پسر و همسر او صحابي بودند و گفته شده است كه او صد سال زندگي كرد.

الصفدي، صلاح الدين خليل بن أيبك (متوفاي۷۶۴هـ)، الوافي بالوفيات، ج ۹ ، ص ۳۶ ، تحقيق أحمد الأرناؤوط وتركي مصطفى، ناشر: دار إحياء التراث - بيروت - ۱۴۲۰هـ- ۲۰۰۰م.

و بيهقي نقل مي‌كند كه اسماء، ده سال از عائشه بزرگتر بوده است:

أبو عبد الله بن منده حكاية عن بن أبي الزناد أن أسماء بنت أبي بكر كانت أكبر من عائشة بعشر سنين .

ابن منده از ابن أبي الزناد نقل كرده است كه اسماء دختر ابوبكر، ده سال از عائشه بزرگتر بوده است.

البيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسي ابوبكر (متوفاي ۴۵۸هـ)، سنن البيهقي الكبرى، ج ۶ ، ص ۲۰۴ ، ناشر: مكتبة دار الباز - مكة المكرمة، تحقيق: محمد عبد القادر عطا، ۱۴۱۴ - ۱۹۹۴.

و ذهبي و ابن عساكر نيز همين مطلب را نقل مي‌كنند:

قال عبد الرحمن بن أبي الزناد كانت أسماء أكبر من عائشة بعشر.

الذهبي، شمس الدين محمد بن أحمد بن عثمان، (متوفاي۷۴۸هـ)، سير أعلام النبلاء، ج ۲ ، ص ۲۸۹ ، تحقيق: شعيب الأرناؤوط، محمد نعيم العرقسوسي، ناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: التاسعة، ۱۴۱۳هـ..

قال ابن أبي الزناد وكانت أكبر من عائشة بعشر سنين.

ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاي۵۷۱هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج ۶۹ ، ص ۸ ، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - ۱۹۹۵.

ابن كثير دمشقي سلفي در كتاب البداية والنهاية مي‌نويسد:

وممن قتل مع ابن الزبير فى سنة ثلاث وسبعين بمكة من الأعيان ...

أسماء بنت أبى بكر والدة عبد الله بن الزبير... وهى أكبر من أختها عائشة بعشر سنين... وبلغت من العمر مائة سنة ولم يسقط لها سن ولم ينكر لها عقل .

كساني كه با عبد الله بن زبير در سال هفتاد و سه در مكه از دنيا رفتند .... اسماء دختر ابوبكر مادر عبد الله بن زبير ... او از خواهرش عائشه ده سال بزرگتر بود، در حالي از دنيا رفت كه صد ساله بود و هيچ يك از دندان‌هاي او نيفتاده و عقلش نيز دچار اختلال نشده بود.

ابن كثير الدمشقي، إسماعيل بن عمر القرشي ابوالفداء، البداية والنهاية، ج ۸ ، ص ۳۴۵ ـ ۳۴۶ ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

ملا علي قاري مي‌نويسد:

وهي أكبر من أختها عائشة بعشر سنين وماتت بعد قتل ابنها بعشرة أيام ... ولها مائة سنة ولم يقع لها سن ولم ينكر من عقلها شيء ، وذلك سنة ثلاث وسبعين بمكة.

اسماء از خواهرش عائشه ده سال بزرگتر بود، ده روز بعد از كشته شدن پسرش از دنيا رفت، در هنگام مرگ صد سال داشت، دندانهايش نيفاده و عقلش دچار اختلال نشده بود، وفات او در سال هفتاد و سه در مكه اتفاق افتاد.

ملا علي القاري، علي بن سلطان محمد الهروي، مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح، ج ۱ ، ص ۳۳۱ ، تحقيق: جمال عيتاني، ناشر: دار الكتب العلمية - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، ۱۴۲۲هـ - ۲۰۰۱م .

عائشه، در چه سالي ايمان آورد:

سال اسلام آوردن عائشه نيز، سن او را در هنگام ازدواج با رسول خدا صلي الله عليه وآله مشخص و روشن مي‌كند . طبق گفته بزرگان اهل سنت، عائشه در سال اول بعثت ايمان آورد و جزء هيجده نفر اولي بود كه به نداي رسول خدا لبيك گفت.

نووي در تهذيب الإسماء مي‌نويسد:

وذكر أبو بكر بن أبي خيثمة في تاريخه عن ابن إسحاق أن عائشة أسلمت صغيرة بعد ثمانية عشر إنسانا ممن أسلم .

ابن خيثميه در تاريخش از ابن اسحاق نقل كرده است كه عاشه در كودكي و بعد از هيجده نفر ايمان آورد.

النووي، ابوزكريا يحيي بن شرف بن مري، (متوفاي۶۷۶ هـ) ، تهذيب الأسماء واللغات ، ج ۲ ، ص ۶۱۵ ، تحقيق : مكتب البحوث والدراسات ، دار النشر : دار الفكر - بيروت ، الطبعة : الأولى ، ۱۹۹۶م.

و مقدسي مي‌گويد:

وممن سبق إسلامه أبو عبيدة بن الجراح والزبير بن العوام وعثمان بن مظعون ... ومن النساء أسماء بنت عميس الخثعمية امرأة جعفر ابن أبي طالب وفاطمة بن الخطاب امرأة سعيد بن زيد بن عمرو وأسما بنت أبي بكر وعائشة وهي صغيرة فكان إسلام هؤلاء في ثلاث سنين ورسول الله  يدعو في خفية قبل أن يدخل دار أرقم بن أبي الأرقم.

كساني كه در اسلام آوردن بر ديگران سبقت گرفتند: ابوعبيده جراح .... و از زنان اسماء دختر بنت عميس همسر جعفر بن أبي طالب ... و عائشه كه در آن زمان خردسال بود . اين افراد در سال سه سال اول بعثت كه رسول خدا مخفيانه مردم را به ايمان دعوت مي‌كرد، اسلام آوردند، قبل از آن كه رسول خدا وارد خانه أرقم بن أبي الأرقم بشوند.

المقدسي، مطهر بن طاهر (متوفاي۵۰۷ هـ)، البدء والتاريخ ، ج ۴ ، ص ۱۴۶ ، ناشر : مكتبة الثقافة الدينية – بورسعيد.

و ابن هشام نيز نام عائشه را جزء كساني مي‌آورد كه در سال اول بعثت ايمان آورده است ؛ در حالي كه هنوز كودك بوده است.

إسلام أسماء وعائشة ابنتي أبي بكر وخباب بن الآرت وأسماء بنت أبي بكر وعائشة بنت أبي بكر وهي يؤمئذ صغيرة وخباب بن الأرت حليف بني زهرة.

الحميري المعافري، عبد الملك بن هشام بن أيوب ابومحمد (متوفاي۲۱۳هـ)، السيرة النبوية، ج ۲ ، ص ۹۲ ، تحقيق طه عبد الرءوف سعد، ناشر: دار الجيل، الطبعة: الأولى، بيروت – ۱۴۱۱هـ..

اگر عائشه در زمان اسلام آوردنش (سال اول بعثت) ، هفت ساله بوده باشد، در سال دوم هجري (سال ازدواج رسمي با رسول خدا) ۲۲ ساله خواهد شد.

اگر سخن بلاذري را بپذيريم كه چهار سال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده ؛ يعني در سال چهارم هجري با آن حضرت ازدواج كرده است، سن عائشه در هنگام ازدواج با رسول خدا ۲۴ سال خواهد ش

با سلام
آقا ما هممون میتونیم فکر کنیم قبلش اینم برای من سوال بود که چرا ۶ سال تا این که یه چیز کاملا منطقی و خوندم که گفتم برای شما هم بزارم

«جان دیون پورت» دانشمند مسیحی در کتاب «عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن» می‌نویسد: آیا ممکن است مردی که به شهوت توجهی بسیار دارد، در چنان کشوری که تعدد زوجات عمل عادی محسوب می‌شد، برای مدت بیست و پنج سال به یک زن قانع باشد، آن هم پانزده سال از او بزرگ‌تر؟!

حالا کسی میتونه به این آقای جان جواب بده ؟؟؟!! نه دیگه مشکل ما اینه هر چی تو فیس بوک میبینیم قبول میکنیم

بله ، اگر آن مرد فقیر باشد و آن زن پولدار، و آن مرد به پول آن زن برای زندگی نیاز داشته باشد و نقشه کشیده باشد که با مردن زن ثروت او را به چنگ آورد ، و با آن ثروت تلافی زندگی چندساله با زن پیر را دربیاورد و با زمین و زمان ، باکره و غیر باکره و با پیر و جوان رابطه داشته باشد ممکن است.

تصویر soalcity

تئوری سازی اگر بخواهد از حد ذهنیات و تعصبات کور فراتر رود، باید با واقعیات منطبق باشد.
اولا پیشنهاد ازدواج از طرف حضرت خدیجه بود. پس نقشه کشیدن برای تصاحب ثروت بی معناست.
ثانیا حضرت در مقاطع مختلف نشان داده که دلبسته دنیا و ثروت نیست. و الا پیشنهاد قریش و ... را می پذیرفت و دست از رسالت خویش بر می داشت.
ثالثا پول حضرت خدیجه در همان زمان حیات ایشان برای امور مسلمانان خرج شد و ثروتی باقی نماند.
رابعا ازدواج کردن با چند زنی که غیر از یکی همه بیوه و دارای سن زیاد بوده اند و ... تلافی درآوردن نیست. مگر برای ذهن های بیمار که به هر خودکشی که شده می خواهند حقیقت را نبینند.

به قول قران حتی اگه معجزات فراوانی رخ دهد بازهم ی عده هستند که بر همون اعتقادات بی پایه و اساس خود پافشاری می کنند. اخه شمایی که این حرفو میزنی اسلام ناب نه ااین چیزی که ما داریم بر پایه منطق بنا شده...حتی اگه به خاطر ثروتش بوده پیامبر کار درستی کرده چون برای تبلیغ دین اسلام مسائل مادی هم مهم بوده و حضرت خدیجه در این راه خیلی کمک حال پیامبر بوده .... در ضمن اگه مال دنیا برای پیامبر مهم بوده و ازدواجش فقط به خاطر مسائل مادی بوده پیشنهاد مشرکان مکه رو می پذیرفت و نزدیک سه سال در شعب ابی طالب در اون صحرای بی آب و علف بدون هیچ امکاناتی نمی موند فقط بخاطر اینکه اسلام رو تبلیغ کنه. شمایی که فقط ی بخش از تاریخ رو می بینید و اون نشر می دید لطف کنید تمام اتفاقات رو باهم بخونید و بعد بیایداینجا نظر بدید. چون تمامی اتفاقاتی که برای پیامبر از زمان تولد و تا هنگام فوتشان افتاد به هم پیوسته بوده و اینا رونباید جدا زا هم تحلیل کرد. بهتر است اول کل زندگی پیامبر رو مطالعه کنید و بعد بیایداینجا نظر بدید.

نظرات