شهر سوال ـ در هدایت فطرت و عقل انسان از درون به او کمک می کنند و پیامبران و اولیاء الهی نیز از بیرون هدایتگر او هستند و در گمراهی نفس اماره و شهوات از درون انسان را به سمت بدی می کشانند و شیطان از بیرون به جنگ انسان می آید. عامل درونی و بیرونی مکمل یکدیگر هستند.
کلیات
آیا خدا به عبادات ما احتیاج دارد؟
شهر سوال ـ انسانی که می تواند در برهه ای بسیار کوتاه در انواع خباثت ها و رذالت ها غوطه بخورد و ذاتی پلید و غیر قابل تحمل پیدا کند، با عبادت و طی کردن مسیر دینی که برای رساندن انسان به مکارم اخلاق بیان شده، به چنان شرافت و کرامتی می رسد که جانشین خدای متعال شده و صفاتش، جلوه ای از صفات خدای متعال می شود. بنابراین عبادات بی غرض نیست و غرض آن جز در سعادت ما نیست که اگر خدای متعال، طالب عبادت بود، فرشتگان مشغول تقدیس و تنزیه او بودند، بدون این که کوچکترین نافرمانی و تمردی داشته باشند.
باید از خدا بترسیم یا او را دوست داشته باشیم؟
شهر سوال ـ اصل وجود و شرافتی که در خلق انسان به او عطا شده، تسخیر کردن تمام نظام مادی برای در خدمت انسان بودن، مامور کردن فرشتگان برای ساماندهی امور انسان، فرستادن بهترین بندگان برای تبیین راه سعادت انسان و ... عواملی هستند که سبب برانگیخته شدن احساس شکر گزاری در انسان می شود و همچنان که سبب می شود انسان با تمام وجود، این خالق هستی را دوست می دارد.
نشانه ایمان حقیقی چیست؟
شهر سوال ـ ایمان در قلب است، قلبی که زبان و فعل انسان را جهت دهی می کند. و آنجا که گفتار و ادعا، هنوز به قلب نفوذ نکرده و جهت گیری های انسان را شکل نداده است، به مرحله ایمان نرسیده و در مرحله اسلام باقی مانده است:
نشانه های مومن چیست؟
شهر سوال ـ مومن انسانی است که دین در جان و دلش نشسته و اعمالش رنگ خدایی یافته و آن ها را مطابق خواست الهی انجام می دهد. روایات متعددی در این باره بیان شده است که هر کدام از زاویه ای، بعضی از خصائص مومن را بیان کرده و صاحب آن ویژگی ها را مومن خوانده است که تعدادی از این احادیث شریف تقدیم می شود:
آیا هر گناهی سبب به هم ریخته شدن نظام عالم است؟
شهر سوال ـ نظام مخلوقات، به بهترین شکل ایجاد شده، چون توسط کسی ایجاد گردیده که در دانش و توانایی او هیچ محدودیتی وجود ندارد. اما سوء اختیار انسان و گناه می تواند این نظام احسن را به هم بریزد. چون سوء اختیار می تواند ظلم به دیگری (اعم از طبیعت، حیوانات یا انسان های دیگر) باشد. و ممکن است دامنه این ظلم نیز بسیار گسترده شود. یا اینکه سوء اختیار، با نقض قوانین عالم، انسان را مبتلا به محرومیت های بسیار کند. در ذیل به بعضی از آیات مرتبط با این مساله اشاره می کنیم.
بنده واقعی کیست؟
شهر سوال ـ بندگی خدا در قدم اوّل متوقف بر معرفت و شناخت حقیقی پروردگار است. از این رو در روایت آمده است: "كسی كه گناه می كند، خدا را به مفهوم واقعی نمی شناسد". البته معرفت عقلانی كافی نیست. باید امدادها و الطاف و صفات جمال را بشناسد تا عواطف بر انگیخته شود.
منظور از گناه کبیره چیست؟ آیا توبه از این گناهان ممکن است؟
شهر سوال ـ همین طور علمای اسلام آن را هفت و برخی ده و برخی بیست و بعضی سی و چهار و بعضی چهل و برخی بیشتر ذكر كرده اند. از مجموعة روایات و كلمات بزرگان دین می توان فهمید آن چه ذكر شده، به عنوان نمونه‌ها و مصادیقی از گناهان كبیره است.
برای کسی که گناهان بسیار سنگینی دارد، راه توبه باز است؟
شهر سوال ـ اگر كسی واقعاً توبه كند، یعنی از گناه خود پشیمان باشد و عزم بر ترك آن را داشته باشد، و با ادای حقوق الهی و حقوق مردم گذشته خود را جبران نماید، قطعاً احساس سبكی و آرامش خواهد كرد، و مقدمات مغفرت خود را فراهم خواهد ساخت. چون راه توبه به روی همه گناهكاران (با هر گناه عظیمی كه دارند) باز است، زیرا خداوند غفور و رحیم است و همه گناهان را می‌آمرزد، حتی اگر كسی قاتل پیامبری هم باشد و توبه حقیقی كند، او نیز نباید از رحمت و بخشش الهی نا امید باشد.
توبه چیست؟
شهر سوال ـ خدا در قرآن از توبه واقعى با توبه نصوح نام برده است: «يَآ أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ تُوبُواْ إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحاً عَسَى رَبُّكُمْ أَن يُكَفِّرَ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ؛ اى كسانى كه ايمان آورديد! به درگاه خدا توبه كنيد، توبه اى خالصانه. اميد است كه پروردگارتان بدى هاى شما را بپوشاند و شما را به بهشتهايى كه نهرها از زير آنها جارى است وارد كند.»
