شهر سوال ـ افعال خدا غایت و هدف دار و حكیمانه است، زیرا حكیمانه بودن كار، كمال است و خداوند مستجمع جمیع كمالات است قرآن می فرماید: " وَمَا خَلَقْنَا السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لاَعِبِينَ مَا خَلَقْنَاهُمَآ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ؛[۳] ما آسمان و زمین و آن چه را بین آن ها است، به بازیچه نیافریدیم. جهان برای ما اسباب بازی نیست. نیافریدیم مگر به حق"
خداشناسی
آیا خداوند قادر است سنگی را خلق کند که خود قادر به بلند کردن آن نباشد ؟
شهر سوال ـ و اگر کسی در تصور این مطلب مشکل دارد، می توان او را این گونه متوجه کرد که بگوییم: بله خداوند می تواند چنین سنگی خلق کند اما نمی تواند! قطعا شخص با شنیدن این جمله اعتراض خواهد کرد که این دو با هم جمع نمی شوند. و در این جا می توانیم به او بگوییم که سوال او نیز از همین سنخ است. او می خواهد چنین سنگی موجود باشد، اما وجود نداشته باشد. چون خدا بر هر کاری قادر است، پس چنین سنگی نمی تواند وجود داشته باشد. اما از یک سو نیز تصور خلق آن، شده است.
علت اختلاف مردم از نظر نعمتهای ظاهری چیست؟
شهر سوال ـ قسمتی دیگر از تفاوتها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است، که با توجه به آن شرایط تلاش بندگان در محضر خداوند سنجیده می شود. مثلا زندگی اجتماعی انسان ایجاب می کند که استعدادها و توانایی های مختلفی در بین آن ها وجود داشته باشد تا در کنار هم قرار گرفتن این استعدادها، جامعه به رفع احتیاجات خود بپردازد. مثلا اگر همه استعداد پزشکی داشته باشند و بخواهند به دنبال این حرفه بروند، بسیاری از شئون مورد نیز نیاز جامعه بشری معطل می شود.
تقدیر الهی بهتر است یا تدبیر بنده؟
شهر سوال ـ "در حدیث قدسی است که خداوند متعال فرمود: (یابن آدم تقدیری یضحک من تدبیرک)،تقدیرات من به تدبیرات تو می خندد، نقل می کنند که شخصی که بسیار از بمبارانهای عراق وصدای آن می ترسید از ترس اینکه مبادا یکی از موشکها به او اصابت کنداز ترس موشک،فرار کرد وبه دامنه های کوه های کرج رفت وهمانجا چادر زد،اتفاقا موشکی به همانجا اصابت کرد ومرد.
چرا عده ای زشت، عده ای زیبا آفریده شده اند؟ آیا این تبعیض نیست؟
شهر سوال ـ از طرف دیگر دلیلی وجود ندارد که خداوند بین آفریده ها تبعیض قائل شود یا ظلمی بر کسی روا دارد. چون تبعیض و ظلم یا ناشی از جهل است یا کمبود و نیاز و یا... در حالی که همه آفریده گان نسبت مساوی با خداوند داشته و همه آفریده او هستند و او از هر عیب و نقصی مبرا است.
آیا ناقص الخلقه بودن بعضى از انسانها، با عدالت خداوند منافات ندارد؟
شهر سوال ـ اراده حكیمانه ی خداوند كه تحقق هر پدیده ای را معلول علت خاصی قرار داده، موجب قوام زندگی موجودات و از جمله انسان است. اگر اصل علّیت بر جهان هستی حكمفرما نبود، هیچ كاری نمیتوانستیم انجام دهیم و هیچ تصمیمی برای انجام كاری نمیتوانستیم بگیریم. در آن صورت، پدید آمدن هر چیزی از هر امر نامربوطی ممكن و محتمل بود. به تعبیر معروف، اگر قانون علیت نبود، سنگ روی سنگ نمی ایستاد
زنازاده و رحمت و عدالت خداوند
شهر سوال ـ البته اثبات اختیار به این معنا نیست که هیچ کشش و نیرویی انسان را در انتخاب تحت تاثیر نگذارد. بلکه انسان از محیط پیرامون خود و شرایط ژنتیکی تاثیر می پذیرد. و نکته لطیف اینجاست که از دل همین جبرهای گوناگون، اختیار متولد می شود. یعنی انسان برای تصمیم گیری درباره یک مساله دعوت های مختلفی از دورن و بیرون خود دارد.
خدا را تعریف کنید؟
شهر سوال ـ در معرفی خدا قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشته باشیم که معرفی کامل و جامعی از او ممکن نیست. آنچه انسان با دقت بسیار تصویر می کند، مخلوق انسان است و نمی تواند خدا باشد.
راه شناخت خدا چیست؟
شهر سوال ـ در شناخت از راه دل باید توجه کرد که هر انسانی به طور فطری خدا را می شناسد و برای روشن شدن این شناخت باید به صیقل دادن دل پرداخت و آن را از آلودگی ها پاک کرد تا نور خدا در آن بتابد. کما اینکه اگر انسان لحظه ای تعلقات خویش را کنار بگذارد، دل او سریعتا متوجه خدا خواهد شد.
آیا خدا می تواند موجودی بسازد که قادر بر نابودی آن نیست؟
شهر سوال ـ جای دادن جهان درون یک تخم مرغ، بدون اینکه تخم مرغ بزرگ شود یا جهان کوچک شود، نوعی تناقض است. چون جای گرفتن درون تخم مرغ کوچک به معنای کوچک بودن است و در عین حال می گوییم که کوچک نباشد و کوچک بودن و نبودن تناقض است.
