شهر سوال ـ روزی پیامبر(صلی الله علیه وآله) در میان اصحاب خود، برای تبیین «صراط مستقیم»، خط مستقیمی را روی زمین ترسیم نمود در دو طرف آن خطوط کج و معوجی را کشید سپس (با اشاره به خطور کج و معوج) فرمود: هر کدام از این راه ها شیطانی دارد که به آن دعوت میکند و آنگاه آیه قرآن را تلاوت فرمود:« وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِیلِهِ[انعام/۱۵۳] و این است راه راست من. از آن پیروى كنید و به راههاى گوناگون مروید كه شما را از راه خدا پراكنده مىسازد»[۱]
اخلاق و عرفان
آیا دعا واقعا اثر دارد، یا ناشی از روحیه تنبلی است؟
شهر سوال ـ از نظر اسلام، دعا کردن بسیار با ارزش است، دعا اظهار نیاز و عجز به درگاه الهی است و دعا کننده، به این واقعیت معترف است که عوامل بسیاری از اراده او خارج است و اگر همه سعی و کوشش خود را نیز به کار ببندد، همچنان محتاج عنایات و توجه الهی است، (هر چند کوشش او نیز با توجه به نیروی افاضه شده از جانب خداست).
چگونه می توانیم از شیطان دور شویم؟
شهر سوال ـ قرآن بارها و بارها به انسان هشدار می دهد که متوجه دشمنی شیطان باشد و فریب او را نخورد: «لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ [بقره/۱۶۸] و پیروى از گامهاى شیطان نكنید، كه او براى شما دشمنى آشكار است.»
در جایی که امکان حلالیت گرفتن نیست، برای رضایت آن شخص و غفران الهی چه کنیم؟
شهر سوال ـ از پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) نقل است که حضرت فرمودند: «مَنْ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ مُؤْمِنٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً؛ اگر کسی برای مؤمنین و مؤمنات طلب مغفرت کند، خداوند به عدد هر مؤمنی که از هنگام خلقت آدم تا قیامت خلق میکند، برای او سه چیز در نظر میگیرد؛ برایش حسنه می‌نویسد و از گناهانش می‌کاهد و بر مقامش میافزاید.»
تفاوت قلب و روح و سرّ چیست؟
شهر سوال ـ عرفا در مورد روان انسان گاهی « نفس » تعبیر میکنند و گاهی « قلب » و گاهی « روح » و گاهی « سر ». تا وقتی که روان انسان اسیر و محکوم شهوات است «نفس» نامیده میشود، آنگاه که میرسد که محل معارف الهی قرار میگیرد « قلب » نامیده میشود، آنگاه که محبت الهی در او طلوع میکند « روح » خوانده میشود، و آنگاه که به مرحله شهود میرسد « سر » نامیده میشود. البته عرفا به مرتبه بالاتر از « سر » نیز قائلند که آنها را « خفی » و « اخفی » مینامند.
آیا گناه کسی که ایمان قوی تر دارد، ناپسند تر است؟
شهر سوال ـ عیب و زشتی از خوبان، زشت تر است. فرض کنید کسی به صورت کودک خردسال شما، سیلی بزند اگر این کار توسط یک دیوانه انجام شده باشد، زشت تر است، یا اگر توسط یک استاد دانشگاه متشخص انجام شده باشد؟
اهمیت خودشناسی رابیان کنید؟
شهر سوال ـ کمال هر موجودی استفاده کامل از استعدادهای ذاتی و شکوفا کردن آن، و رسیدن به بالاترین حد ممکن است، و طبیعتا چنین اقدامی بدون خود شناسی ممکن نیست. انسان اگر توانایی های خود را کشف کند، می تواند در نقطه اوج قرار بگیرد. و الا ممکن است به پایین ترین مراتب راضی شده و تمام همتش صرف گذران یک زندگی تحمیلی باشد. با توجه به این حقیقت، خود شناسی، علم و معرفت لازمی برای رسیدن به کمال و سعادت است. و از طریق فهم اهمیت مساله سعادت نیز می توانیم، اهمیت خودشناسی را بیابیم. مطابق این سخن فرقی نمی کند که شخص معتقد به دین باشد یا اینکه در زندگی خود دین را دخیل نداند، و در هر دو صورت خودشناسی مساله ای بسیار ضروری است.
راه های افزایش صبر چیست؟
شهر سوال ـ صبر و استقامت عصاره همه فضیلتها و خمیرمایه همه سعادت ها و ابزار وصول به هر گونه خوشبختى است. انسان بدون صبر هم در جهات مثبت به جایى نمى رسد و هم در برابر عوامل منفى شکست مى خورد، چرا که صابر نبودن مساوى با شکست است. به همین دلیل کلید اصلى پیروزى ها، صبر است.
گفته شده اگر ما یک قدم به سمت خدا برویم، خدا ده قدم به سمت ما می آید، پس چرا این را حس نمی کنیم؟
شهر سوال ـ نباید در حصول نتیجه شتاب کرد. و الا مانند آن کس می شویم که با یک دست، به گوسفند علف می داد و با دست دیگر دنبه حیوان را وزن می کرد! مسیر بندگی، استقامت نیاز دارد و در این راه امتحان هایی پیش می آید تا ادعای انسان را محک زده و سپس پاداش او را بدهند.
«إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِكَةُ؛[فصلت/۳۰] آنهایى كه گفتند پروردگار ما اللَّه است و بر گفته خود پافشارى و استوارى هم كردند ملائكه بر آنان نازل گشته»
زنی که با چند مرد رابطه داشته، توبه کند، خدا او را می بخشد؟
شهر سوال ـ رحمت خدا به اندازه ای است که او مشتاق بازگشت انسان های گناهکار است. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله می فرمایند: هر آینه شادى خداوند از توبه بنده خود بیشتر است تا شادى نازایى كه بچّه مى آورد و گم كرده اى كه گمشده خود را مى یابد و تشنه اى كه به آب مى رسد.[۱]
چگونه می توانیم مطمئن به پذیرش توبه مان بشویم؟
شهر سوال ـ « توبه بنده محفوف و پیچیده به دو توبه از خدا است، و در بین آن دو قرار مىگیرد، باین معنا كه بنده در هیچ حالى از احوال، از خداى خود بى نیاز نیست، و اگر بخواهد از لجنزار گناه نجات یافته، توبه كند، محتاج به این است كه خدا چنین توفیقى باو بدهد، و اعانت و رحمت خود را شامل حال او بسازد، تا او موفق بتوبه بگردد، و وقتى موفق بتوبه شد، تازه باز محتاج بیك توبه دیگرى از خداست، و آن این است كه باز خدا برحمت و عنایتش بسوى بنده رجوع كند، و رجوع او را بپذیرد، پس توبه بنده وقتى قبول شود، بین دو توبه از خدا قرار گرفته است، هم چنان كه آیه: "ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا[توبه/۱۱۸] پس خدا بسوى ایشان توبه آورد، تا ایشان توبه كنند" بر این معنا دلالت دارد.»[۱]
آیا دیدن حضرت زهرا(س) در خواب ممکن است؟
شهر سوال ـ در خصوص دیدن معصومین(ع) در خواب و سخن گفتن با ایشان، در مفاتیح الجنان دعاها و دستورهایی نقل گردیده است که در ادامه بیان خواهد شد. اما باید در نظر داشت که موثر بودن این امور به طهارت معنوی و صفای نفس بستگی دارد و بدون قابلیتهای لازم چه بسا موفقیت حاصل نشود. طبیعی است چنین آرمانی تنها در پرتو تقوا، طهارت نفس و ارتباط وثیق قلبی با خدا و ائمه اطهار(ع) به دست میآید.
