آیا برای توبه از غیبت، استغفار کافی است؟

سلام. در خیلی از احادیث توبه از غیبت را استغفار کافی دانسته و بعضی نیز گفته شده باید از کسی که غیبتش را کردم باید طلب استغفار کنم. آیا همین کافی هست؟

سلام بر شما

غیبت از جمله گناهانی است كه مشتمل بر دو حق یعنی حق الله و حق الناس می باشد. یعنی غیبت كننده از دو جهت مدیون است: اول نسبت به خدای تعالی كه مخالفتش را مرتكب شده و دوّم این كه: نسبت به كسی كه آبرویش به وسیله غیبت مورد حمله قرار گرفته است. لذا كسی كه می خواهد از این گناه توبه كند باید هر دو جهت را جبران نماید.
انسان برای ادای حق الله باید از غیبت توبه كند ولی برای حق الناس در صورتی كه مفسده ای به همراه نداشته باشد، باید از طرف مقابل حلالیت بطلبد.

درباره توبه از گناه غیبت، روایات مختلفی نقل شده است، بعضی از احادیث استغفار را كافی دانسته و برخی دیگر رضایت طرف را لازم شمرده اند. در حدیثی پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: هر كس حقی از برادر دینی بر عهده دارد (آبرو یا مال) باید از او رضایت بخواهد پیش از فرا رسیدن روزی كه درهم و دینار یافت نمی شود و برای رضایت صاحب حق از حسنات غیبت كننده به غیبت شده داده می شود. و اگر كار نیكی نداشته باشد از گناهان غیبت شده بر گناهان غیبت كننده افزوده می گردد.(۱)

پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در حدیثی می فرمایند: «گناه غیبت از زنا سخت تر است. سئوال شد علتش چیست؟ رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: زیرا زنا كار توبه می كند و خدا توبه اش را می پذیرد ولی غیبت كننده توبه می كند امّا خدا توبه اش را نمی پذیرد تا طرف مقابلش او را حلال كند.(۲)

امّا در مقابل روایاتی از معصومین ـ علیهم السلام ـ نقل شده كه استغفار را كافی دانسته است. امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: از پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مورد كفاره غیبت سئوال شد حضرت فرمود: برای كسی كه او را غیبت كرده ای، هرگاه یادت آمد، استغفار كن».(۳)

وجه جمع این دو دسته از روایات این است كه: روایاتی كه می گوید تنها استغفار كافی است مربوط به مواردی است كه. شخص غیبت شده از غیبت خبر ندارد یا به سبب مرگ یا مسافرت از دسترس خارج شده است. این مضمون روایتی است كه از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است كه فرمودند: اگر غیبت كسی را كردی و او باخبر شد باید از او طلب حلیت كنی ولی اگر مطلع نشد برایش طلب مغفرت كن.(۴)
دلیل این حكم این است كه: اگر شخص غیبت شده اطلاع نداشته باشد طلب حلیت از او به منزله خبر دادن و موجب برانگیختن فتنه و بر افروختن آتش كینه است.
امّا در صورتی كه فرد غیبت شده از محتوای غیبت اطلاع پیدا كند و در نتیجه دلگیر و آزرده شود، انسان باید با طلب حلالیت، آثار روحی و روانی كار خود را از بین ببرد و با تمام وجود سعی كند تا كدورت به وجود آمده را از بین ببرد و غم و غصه را از دل او بزداید.

نتیجه آنكه: اگر غیبت شده زنده است و از غیبتی كه درباره او شده خبر ندارد و گمان می رود مراجعه به او برای رضایت دادن موجب عداوت و كینه می شود و فتنه و فساد به بار می آورد، غیبت كننده به وی مراجعه نمی كند. و در عوض برای او بسیار استغفار می كند و مكرر از پیشگاه خداوند درخواست عفوش را می نماید. و هم چنین اگر غیبت شده فرد بی گذشتی بود، چنان چه غیبت كننده به او مراجعه كرد و فرد غیبت شده او را مشمول عفوش قرار نداد اینجا هم غیبت كننده باید برای فردی كه غیبت او را انجام داده است از خداوند طلب عفو و آمرزش كند. این استغفار ها در صفحه حسنات آن دو گروه ثبت می شود، و موجب می گردد كه غیبت شدگان از غیبت كنندگان عفو و اغماض نمایند.

- مطلب مرتبط:
برای جبران گناه غیبت چه کاری انجام دهیم؟

پی نوشت:
۱. جامع السعادات، ج۲، ص۳۱۰.
۲. لآلی الاخبار، ص۵۰۳.
۳. مرآة العقول، ج۱۰، ص۴۳۱.
۴. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج۷۲، ص۲۴۲