جریان شهادت شهدای فخ چیست؟

یکی از قیامهایی که شیعیان در مقابل ظلم و ستم حکومت عباسی انجام دادند قیام حسین بن علی بن حسن است که در سال ۱۶۹هجری در منطقه فخ در زمان خلافت هادی عباسی اتفاق افتاد.

نسب رهبر این قیام: حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن المجتبی(ع).[۱]

رهبر این قیام همانگونه که مشاهده می کنید نبیره امام حسن مجتبی-علیه السلام- و از خاندان فضل وجهاد و علم و عبادت و از شریفترین بیت یعنی اهل بیت پیامبر اسلام می باشد.
 

از ویژگی های این قیام این است که قبل از وقوع این حادثه روایاتی در مورد مقام و منزلت حسین بن علی صاحب فخ وارد شده است، که جالب توجه است، و در اینجا به یک روایت اشاره می کنیم:

 امام محمد باقر-علیه السلام- روایت می کند که روزی پیامبر-صلی الله علیه وآله- از سرزمین فخ عبور می کرد؛ هنگامی که به موضع فخ رسید، پیامبر از مرکب پیاده شد و در آنجا دو رکعت نماز خواند، در رکعت دوم بی اختیار به گریه افتاد و اصحاب هم از گریه آن حضرت به گریه افتادند،پیامبر دلیل گریه خویش را چنین شرح داد:در رکعت اول نماز بودم جبرئیل بر من نازل شد و خبر داد: «ای محمد،مردی از فرزندان تو در همین مکان کشته خواهد شد و پاداش و اجر هر کسی که در رکاب او به شهادت می رسد، ثواب و پاداش دو شهید است».[۲]

امام کاظم-علیه السلام- هم پس از شهادت حسین بن علی صاحب فخ،در مورد قداست و پاکی او فرمود: «بخدا سوگند او رفت و به شهادت رسید در حالی که مسلمانی صالح و روزه دار و امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر بود،همانند او در خاندانش یافت نمی شود».[۳]

امام جواد-علیه السلام- در مورد بزرگی حادثه دلخراش فخ می فرماید:«پس از واقعه کربلا برای ما قتلگاهی بزرگتر از حادثه فخ نبود».[۴]

در رابطه با اینکه آیا این قیام با قیام امام حسین -علیه السلام- ارتباطی داشته است یا خیر؟ شاید بتوان گفت که هر چند این قیام بعلت فاصله زمانی که با قیام کربلا دارد- قیام کربلا در سال۶۱ هجری اتفاق افتاد و قیام شهید فخ در سال ۱۶۹ هجری- ارتباط مستقیمی با آن حادثه ندارد، و لیکن بدون شک می توانست از آن قیام الگوپذیری داشته باشد.

دلیل قیام شهید فخ:

پس از آن كه عباسیان در سال ۱۳۲ قمرى با شكست نهایى امویان، خلافت را از آن خود كرده و از مردم براى خویش بیعت گرفتند، گرچه در آغاز خلافتشان به رهبرى ابوالعباس سفاح، با بنى اعمام و همرزمان سابق خود، یعنى علویان رابطه نیك و رفتارى پسندیده داشتند، ولى پس از مرگ سفاح و آغاز خلافت منصور دوانقى، اختلاف میان بنى عباس و علویان شدت گرفت و حاكمان وقت با بى رحمى تمام، علویان مبارز را سركوب كردند.

در عصر موسى الهادى (چهارمین خلیفه عباسیان)، شیعیان و محبان اهل بیت(ع)، به ویژه علویان مبارز، به بهانه هایى واهى مورد آزار و اذیت عمر بن عبدالعزیز بن عبیدالله (از نوادگان عمر بن خطاب) عامل هادى عباسى در مدینه منوره، قرار مى گرفتند.

تا این كه آنان به تنگ آمده و تصمیم به قیام بر ضد عباسیان گرفتند. رهبرى این قیام را حسین بن على بن حسن مثلث بن حسن مثنى بن امام حسن مجتبى(ع) بر عهده داشت.

آنان در سیزدهم ذى قعده قیامشان را با شعار "المرتضى من آل محمد(ص)" آغاز كردند و با نیروهاى عمر بن عبدالعزیز عمرى درگیر شده و آنان به شكست و عقب نشینى وادار كردند و سرانجام عمر بن عبدالعزیز عمرى، از چنگ آنان گریخت و در نتیجه، شهر مدینه در اختیار علویان قرار گرفت و حسین بن على با در اختیار گرفتن صندوق خانه بیت المال و تقسیم آن میان مبارزان و مستمندان، به رتق و فتق امور پرداخت و خود را براى هجوم به مكه معظمه آماده نمود. علویان، پس از یازده روز درنگ در مدینه، در ۲۴ ذى قعده، عازم مكه معظمه شدند.[۵]

سران عباسى كه براى اداى فریضه حج آمده بودند، از اداى فریضه دست شسته و راهى میدان كارزار شدند.[۶] جنگ در منطقه فخّ ـ نزدیك مكّه ـ بین دو گروه درگرفت و تمام یاران حسین بن على(شهید فخ) در هشتم ذى حجه سال ۱۶۹ هجرى به شهادت رسیدند. ابدان آنها رها شده و سرها از بدن جدا گشت و بسیارى از علویان در این قیام به شهادت رسیدند. حسین بن على شهید فخ در سن ۲۶سالگى بدون آن كه از او فرزندى باقى مانده باشد، به شهادت رسید ولى برخى یاران او به اطراف متوارى شده و ادریس بن عبدالله به مغرب رفته و حكومت ادارسه را تشكیل داد و یحیى بن عبدالله به دیلم فرار كرد و در آن جا قیام كرد.[۷]

 
[۱]- کامل ابن اثیر،ج۹ص۹۰، تاریخ طبری، ج۸ص۱۹۲؛ مروج الذهب مسعودی؛ ج۳ص ۳۳۹.
[۲]- بحارالانوار، ج۴۸ص۱۷۰، مقاتل الطالبیین؛ص۲۹۰ ، تنقیح المقال مامقانی،ج۱ص۳۳۷کلمه «حسین».
[۳]- بحارالانوار، ج۴۸ص۱۶۵.
[۴]- تنقیح المقال مامقانی، ج۱ص۳۳۷؛ عمدة الطالب ابن عنبه ص۱۷۲ وص۲۱۱.
[۵]- نك: تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص ۳۳۵؛ تاریخ أمراء المدینه المنورة (عارف احمد عبدالغنى)، ص ۱۴۲؛ سبل الهدى و الرشاد (صالحى شامى)، ج ۲۱، ص ۷۴؛ المحبر (محمد بن حبیب بغدادى)، ص ۳۷.
[۶]- ر.ك: مقاتل الطالبیین، صص۳۶۴ـ ۳۸۵.
[۷]- برای مطالعه بیشتر ر.ك: سید ابوفاضل رضوى اردكانى، ماهیت قیام شهید فخّ، صص۱۲۷ـ۱۷۰.

نظرات