اگر کسی بگوید دعا و درخواست نزد انبیا و امامان انسان پرستی و شرک است، چگونه باید پاسخ داد؟

بر خلاف تصور یاد شده توسل یک اصل قرآنی  و عقلایی است. «توسّل» در لغت، به معناى مدد جستن از «وسیله ‏اى» براى نیل به مقصود است. انسان براى رسیدن به مراد خویش، باید به اسباب و واسطه ‏هاى فیض، متوسل شود. ایجاد مزرعه ‏اى آباد، جز از طریق شخم زدن زمین و کاشتن نهال و دادن آب و کود به مقدار مشخص و زمان معيّن و... امکان ‏پذیر نیست. بر این اساس، توسّل - به معناى استفاده از اسباب - لازمه زندگى انسان در جهانى است که قانون اسباب و مسببات بر آن حاکم است.

مقصود از توسّل در اصطلاح کلامى مسلمانان، «تمسّک جستن به اولیاى الهى در درگاه خداوند، به منظور برآمدن نیازها» است.

ریشه قرآنى توسّل:
خداوند امورى را به عنوان اسباب و وسایل در جهت تقرب و نزدیکى به درگاه خویش قرار داده و ما را به توسّل به آن امور، فرمان داده است: «یا أَيُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِیلَةَ»؛[۱] «اى مؤمنان! پرواى الهى داشته باشید و به سوى او وسیله تحصیل کنید».
با توجه به عدم تقیید کلمه «وسیله»، اطلاق آن، شامل هر چیزى مى‏ شود که صلاحیت نزدیک کردن انسان به پیشگاه خدا را دارد. همان طور که نماز، روزه، احسان به یتیم، دستگیرى از مستمندان، خدمت به خلق خدا و... اسباب تقرب به خداوند هستند؛ استمداد از پیامبران و اولیاى الهى نیز وسیله تقرب به خداوند است. از این رو هنگام دعا، خداوند را به حق بندگان صالح و آبرومند درگاه او، قسم مى ‏دهیم و یا از اولیاى الهى مى ‏خواهیم که براى ما در درگاه الهى دعا کنند.

همچنین در روایت نبوى - مستند نزد شیعه و اهل سنت - آمده است: «کل دعاء محجوب حتّى يُصلّى على محمد و آل محمد»؛[۲] «هر دعایى محجوب است تا اینکه بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود». بنابراین صلوات و درود بر پیامبرصلى الله علیه وآله و اهل بیت و توجه به آنان، یکى از مهم‏ترین وسایل تقرب به خدا و بهره‏گیرى از فیوضات الهى است.

بدون شک آدمى براى تحصیل کمالات مادى و معنوى، به غیر خود؛ یعنى، خارج از محدوده وجودى خویش، نیازمند است. عالم هستى بر اساس نظام اسباب و مسببات استوار شده و تمسّک به سبب‏ ها و وسایل براى رسیدن به کمالات مادى و معنوى، لازمه این نظام است.
بر همین اساس قرآن کریم، انسان را در جهت کسب کمالات معنوى و قرب به درگاه الهى، امر به توسّل به اسباب تقرب کرده است:«یا أَيُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِیلَةَ»؛[۳] «اى مؤمنان پرواى الهى داشته باشید و به سوى او وسیله تحصیل کنید»

بنابراین همچنان که اصل دعا از اسباب و وسیله‏ هاى فیض است و مى‏توان حاجت را به طور مستقیم از خداوند درخواست کرد؛ توسّل به اولیاى الهى در هنگام دعا نیز از اسباب فیض و وسایل قرب به خداوند است.

پی نوشت:
۱- مائده (۵)، آیه ۳۵
۲- میزان الحکمه، ج ۴، ص ۱۶۶۲، ح ۱۰۷۹۴؛ کنزالعمال، ح ۲۱۵۳؛ المعجم الاوسط، ج ۱، ص ۲۲۰
۳- مائده (۵)، آیه ۳۵