آیا در قرآن اشاره صریح به مصلح آخرالزمان شده است؟

برای فهم نظرات یک کتاب درباره موضوعاتی که طرح کرده، قبل از هر چیز لازم است، شیوه آن کتاب در بیان مسائل مختلف را بیاموزیم. قرآن کتابی است که در روزگار متوقف نمانده و جریان می یابد. علاوه بر اینکه هر آیه بطون مختلفی دارد.
 حمران بن أعین گوید: از امام باقر علیه السّلام پرسیدم: معنى ظهر قرآن و بطن آن چیست؟ فرمود: ظهر آن كسانى هستند كه قرآن در عهد ایشان نازل گردیده، و بطن (درون) آن اشخاص هستند كه بعد از نزول قرآن بدنیا آمده‏اند و همانند گروه اوّل به آن عمل مى‏كنند و هر چه در باره آنان نازل شده در باره اینها هم جارى مى ‏شود.[۱]
امام باقر (ع) می فرمایند:" اگر بنا بود آیه‏اى كه در باره مردمى نازل شده با مردان آن مردم از بین برود، چیزى از قرآن باقى نمى ‏ماند، و لیكن قرآن طورى است كه اولش (یعنى عصر نزولش) و آخرش (یعنى اعصار بعدش) تا زمانى كه آسمان و زمین برجاست را یك جور شامل مى ‏شود، و براى هر قومى آیه‏اى است كه تلاوتش مى‏ كنند، حال یا آیه از خیر آنان خبر مى ‏دهد و یا از شرشان".[۲]

با توجه به این نکته متوجه می شویم که چرا علامه قزوینی ۴۵۰ آیه قرآن را درباره حضرت مهدی(عج) می داند و حتی  بعضی موارد را تا ۱۲۰۰ آیه نیز شمرده اند. البته ممکن است بعضی از آیات تاکنون مصداقی نیافته باشند، و با منجی معنا بیابند، مثل آیه ذیل که از پیروزی دین حق بر تمام ادیان سخن می گوید:
«هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛[صف/۹] او كسى است كه رسول خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر همه ادیان غالب سازد، هر چند مشركان كراهت داشته باشند.»

اما چند آیه دیگر که اشاره های واضحی نسبت به منجی دارند:
«وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ؛[الانبیاء/۱۰۵] در «زبور» بعد از ذكر (تورات) نوشتیم: «بندگان شایسته‏ام وارث (حكومت) زمین خواهند شد!»
در ذیل این آیه روایاتی آمده است كه: هم اصحاب المهدی فی آخر الزمان، آنان یاران مهدی(ع) در آخر الزمان هستند.[۳]

«وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی‏ لا یُشْرِكُونَ بی‏ شَیْئاً؛[نور/۵۵] خداوند به كسانى از شما كه ایمان آورده و كارهاى شایسته انجام داده‏اند وعده مى‏دهد كه قطعاً آنان را حكمران روى زمین خواهد كرد، همان گونه كه به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را كه براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‏دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل مى‏كند، آن چنان كه تنها مرا مى پرستند و چیزى را شریك من نخواهند ساخت.»
در حدیثی از تفسیر علی بن ابراهیم بیان شده است که این آیه درباره امام زمان (عج) است.[۴]
همچنین باید توجه کرد که آیات قرآن درباره حضرت مهدی (عج) صرفا دلیل اصلاح گری ایشان نیست. بلکه حتی دلیل زنده بودن ایشان و حضورشان نیز در ایات قرآن وجود دارد. مثل سوره قدر که وجود امام زنده در جامعه را اثبات می کند.

[۱]. معانی الأخبار، ص: ۲۵۹.
[۲]. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۳، ص: ۱۱۳.
[۳]. تفسیر نور الثقلین، ج‏۳، ص: ۴۶۴.
[۴]. تفسیر نور الثقلین، ج‏۳، ص: ۶۱۴.