موانع محبت چیست؟

موانع محبت عبارتند از:

۱ـ خودخواهی: منشأ اصلى عداوت و درگیری، خودخواهى است. كسى كه به اسارت خود در آید و بر محور خود بچرخد، هرگز حاضر نمی شود حق را بپذیرد و از حقیقت پیروى نماید. از این رو به رأى و نظر دیگران اهمیتى نمى دهد. در این صورت اختلاف و نزاع طبیعى و قهرى است. امام خمینی(ره) فرمود: «اگر تمامى انبیاء را در یك شهر جمع كنند، كوچك ترین اختلافى با هم پیدا نمى كنند، زیرا آن‌ها از دام خود رسته اند».[۱]
در محیط خانه گاهى مردى به دلیل احساس بزرگى و تسلط بر همسر، توقع سلام كردن دارد و همیشه می‌خواهد حرف خود را به كرسى بنشاند یا زنى به واسطة جمال و هنرى كه دارد، به خود مى بالد و بر شوهرش فخر مى فروشد و همى امر در بروز فتنه و عداوت كافى است. امام علی(ع) می‌فرماید: «تكبر، بغض و نفرت مردم را جلب نمى كند».[۲] بالاخره مردسالارى و زن‌سالارى هر دو منشأ اختلاف می‌شود. باید ایمان سالارى و انسانیت در خانه و اجتماع حاكم باشد تا اختلافات به صفر برسد.

۲- جدل: یكى از اسباب دشمنى و نزاع، جدل و بگو مگوهاى بى فائده است كه هدفى جز برترى جویى ندارد. امام علی(ع) می‌فرماید: «از مجادله و ستیزه جویى بپرهیزید كه این دو دل هاى برادران دینى را نسبت به یكدیگر مكدّر می‌كند و بذر نفاق را پرورش می‌دهد».[۳]

۳ـ خودپسندی: ریشة بسیارى درگیرى ها خودپسندى است. خود دوستى كه از تمایلات طبیعى بشر است، اگر به حد افراط برسد، انسان را به خودپسندى و غرور و بلند پروازى و فزون طلبى و داشتن توقعات نابجا وادار مى نماید. امام علی(ع) می‌فرماید: «از خودپسندى پرهیز كن كه با این صفت نقائص خود را آشكار مى كنى و دشمنى ها را ظاهر مى سازی».[۴]

۴ـ ناآشنایی با وظایف: گاهى نزاع و كشمكش و بی محبتی در اثر عدم اطلاع از وظایف و مسئولیت ها است. زن و شوهرى كه از حدود اختیارات و مسئولیت هاى خود بى اطلاع اند، توقعاتى از یكدیگر دارند كه با عدم تحقق آن، كدورت ایجاد می‌شود. در محیط كار نیز همین علت، جاری است.

۵ـ سخت گیری: تعاون و همكارى در گرو برخوردارى از روحیة گذشت و چشم پوشى و بخشش خطاها و لغزش هاى جزئى است. اگر اعضاى یك خانواده در پى یافتن عیوب یكدیگر و بزرگ نمودن آن باشند و در تعقیب آن سخت گیرى نمایند، عداوت و دشمنى بین آن‌ها حاكم خواهد شد، از این رو در اوائل ازدواج به دلیل عدم گذشت و غماض، قهر و نزاع بیشتر دیده می‌شود. لج و لجبازى و روحیة عدم گذشت، پیوند هاى دوستى و یگانگى را از هم میگسلد.

۶ـ عدم رشد فكرى و اخلاقی: شكى نیست كه افراد با یكدیگر اختلاف نظر دارند. دو نفر در جهان پیدا نمى شود كه از لحاظ جسمى و روحى و فكرى یكسان باشند. در صورتى كه انسان به رشد اخلاقى نرسیده باشد و به سعة صدر و بلند نظرى و تحمل و نرمى و بردبارى متصف نشده باشد، آمادگى اخلاقى براى هضم نقاط اختلاف ندارد. از این رو انتظار دارد دیگران در همة موارد از او پیروى كنند. همین امر زمینة درگیرى را فراهم مى سازد.

۷- مرحلة ترس و خشونت: یكى از مهمترین عوامل تصادم ها و كشمكش هاى سخت و حوادث خطرناك و ناگوار توسل به خشونت است. با این عمل زمام اختیار و كنترل اعصاب از انسان سلب می‌شود. و چه بسا هر خطایى حتى كلمات كفر آمیزى از او سر مى زند. اما با رفق و مدارا و ترك خشونت مى توان از وقوع نزاع و درگیرى پیشگیرى كرد. رسول خدا(ص) فرمود: «رفق و نرمش با هر چه همراه باشد آن را زینت می‌دهد و از هر چیز جدا شد نازیبایش مى سازد».[۵]
امور فوق عوامل نزاع و درگیری اند که در حقیقت موانع محبت و دوستی نیز هستند.


[۱]. محمد على سادات، اخلاق اسلامی، ‌ص۹۸.
[۲]. غررالحكم،‌ ج ۶، ص ۵۹.
[۳]. اصول كافی، ج ۳، ص ۴۰۹.
[۴]. غررالحكم، ج ۲، ص ۲۹۹.
[۵]. اصول كافی، ج ۳، ص ۱۸۲.