شهید به چه کسی گفته می شود؟

شهید به معنای حاضر است که حضورش قوی است. (به دلیل صفت مشبهه بودن)[۱] و می تواند در موارد متعددی به استعمال شود. مثلا خدا شاهد بر همه چیز است، به همین خاطر به او شهید گفته شده است:
«إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهیدٌ؛[حج/۱۷] خداوند بر هر چیز گواه (و از همه چیز آگاه) است.»

به پیامبر (ص) شهید گفته می شود، چون ناظر بر اعمال ماست:
«وَ یَكُونَ الرَّسُولُ عَلَیْكُمْ شَهیداً؛[بقره/۱۴۳] و پیامبر هم بر شما گواه است.»

و موارد متعدد دیگری که در قرآن به شهادت توصیف شده اند. اما این کلمه در لسان عرف امروز، به معنای کسی است که در راه خدا کشته شده است:
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛[آل عمران/۱۶۹] (اى پیامبر!) هرگز گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند! بلكه آنان زنده‏اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند.»

که چند دلیل در وجه شهید خواندن چنین شخصی بیان شده است:
۱- چنین کسی نمرده و حاضر و شاهد است.
۲- چنین کسی در امر الهی حاضر شده است.
۳- چنین کسی شاهد کرامت الهی مهیا شده است. و ...

و این تعبیر در روایات نیز در همین مصداق بسیار بیان شده است. که به چند مورد آن اشاره می شود که دقیقا کلمه شهید برای مقتول در راه خدا استفاده شده است:
پیامبر (ص) فرمودند: (لِلشَّهِیدِ سَبْعُ خِصَالٍ) «براى شهید هفت خصلت و امتیاز است: ۱- اول قطره خونى كه از بدنش جارى شود تمام گناهانش آمرزیده مى ‏شود. ۲- همسران بهشتى ‏اش سرش را به دامن مى ‏گیرند و غبار از چهره‏ اش پاك مى‏ كنند و به او مى‏ گوید: آفرین بر تو باد. ۳- از لباسهاى بهشتى مى ‏پوشد. ۴- خزانه داران بهشت در استقبال او با عطرهاى مینوئى و بوهاى خوش با یك دیگر مسابقه مى‏ گذارند تا از دست كدام، گلهاى بهشتى را بگیرد ۵- منزل و مكانش را در بهشت مشاهده مى ‏كند ۶- به روان پاكش مى ‏گویند در هر جاى بهشت كه مى‏ خواهى استراحت كن. ۷- به چهره عظمت حق تعالى نگاه مى ‏كند و آن براى پیامبر و شهیدان سبب آرامش و راحت است».[۲]

قال رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله:«من قتل دون مظلمته فهو شهید.[۳] هر کس در برابر ستمى که بر او رفته است کشته شود شهید است.»
پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: «هیچ کس نیست که به بهشت درآید، آنگاه دوست بدارد که به دنیا برگردد [حتى اگر] هر آنچه که بر روى زمین وجود دارد، او را باشد، (الّا الشّهید) مگر شهید، که به سبب گرامى داشتى که مى ‏بیند، آرزو مى ‏کند که به دنیا باز گردد و ده بار [بارها] دیگر هم در راه خدا شهید شود».[۴]

[۱]. قاموس قرآن، ج‏۴، ص: ۷۴.
[۲]. وسائل الشیعة، ج‏۱۵، ص۱۶.
[۳]. تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، ج‏۱۵، ص۱۲۱.