آتش جهنم چه رابطه ای با ماده اولیه خلق شیطان دارد؟

آتشی که شیطان از آن آفریده شده، همان آتشی نیست که در جهنم گناهکاران را می سوزاند:
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: اى جبرئیل مرا از آتش اطلاع دهید كه خداوند آن را چگونه آفریده است، جبرئیل گفت: خداوند هزار سال آن را افروخت تا قرمز شد، و بعد هزار سال دیگر سوخت تا سفید گردید، و هزار سال دیگر سوخت تا سیاه شد.
آتش جهنم چنان سیاه و تاریك گردید كه هیچ روشنائى در آن دیده نمى‏شود، ولى سوزش آن هم از بین نمى ‏رود، سوگند به خدائى كه تو را براستى برانگیخت اگر به اندازه سر سوزنى از آن در دنیا ظاهر گردد همه را خواهد سوزانید.

اگر مردى را وارد دوزخ كنند و بعد او را از آنجا بیرون آورند همه اهل زمین را هلاك خواهد ساخت، در آن هنگام كه او را بنگرند و حالات او را مشاهده كنند، و اگر یكى از آن زنجیره‏هاى آتشین را كه در قرآن ذكر آنها آمده در كوه‏ها قرار دهند همه ذوب خواهند شد.

اگر یكى از خازنان نوزده‏گانه دوزخ بر روى زمین افكنده شود، همه مردم از بوى متعفن آن خواهند مرد.[۱]

در حالی که آتشی که شیطان (ابلیس) از آن آفریده شده، امری بوده که سبب فخر او شده بود:
«وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ؛[الرحمن/۱۵] و جنّ را از شعله‏ هاى مختلط و متحرّك آتش خلق كرد.»

و شیطان نیز یکی از همین اجنه است:
«إِبْلیسَ كانَ مِنَ الْجِنِّ؛[کهف/۵۰] ابلیس كه از جن بود»

مارج" در اصل از" مرج" (بر وزن مرض) به معنى اختلاط و آمیزش است، و در اینجا منظور اختلاط شعله‏ هاى مختلف آتش مى باشد، زیرا هنگامى كه آتش شعله‏ ور مى ‏شود گاه به رنگ سرخ، گاه به رنگ زرد، گاه به رنگ آبى، گاه به رنگ سفید درمى ‏آید. بعضى گفته ‏اند كه معنى" تحرك" نیز در آن هست (از" امرجت الدابة" یعنى" حیوان را در چراگاه رها كردم" زیرا یكى از معانى" مرج" همان مرتع است). باز در اینجا دقیقا براى ما روشن نیست كه آفرینش" جن" از این آتشهاى رنگارنگ چگونه بوده است؟[۲]

یعنى از آتش‏هاى مختلف سرخ و سیاه و سفید. و بعضى گویند: مارج، خالص و صاف از گل و شعله آتشى كه دودى در آن نیست.[۳]

و بعد از دقت به فرق آتش جهنم، با آتشی که شیطان از آن آفریده شده، باید به این نیز دقت کنیم که آتش جهنم، تناسب کاملی با انسان دارد. چون خود اوست! و ثمره و حاصل اعمال پلید کافرانه و معاندانه اش!
«فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتی‏ وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرینَ؛[بقره/۲۴] بترسید از آتشى كه براى كافران مهیّا شده و هیزم آن مردمان و سنگها هستند.»

[۱]. بحار الأنوار ، ج‏۶۷، ص: ۳۹۳.
[۲]. تفسیر نمونه، ج‏۲۳، ص: ۱۲۰.
[۳]. ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۲۴، ص: ۷۶.