چرا ارث زن نصف مرد است؟

ارث

موضوع نصف شدن ارث زنان در برخی موارد به معنای ناقص بودن یا نصف بودن شخصیت و ارزش زنان نیست كه برخی به غلط آن را تبلیغ می كنند.
در دین مبین اسلام شخصیت انسانی زن برابر با مردان بوده و در رسیدن به درجات كمال انسانی هیچ تفاوتی بین این دوجنس قرار داده نشده است كه آیات قرآن و احكام دین مبین اسلام به خوبی گویای آن است.

یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ؛[۱] اى مردم! ما شما را از یك مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله‏ ها قرار دادیم تا یكدیگر را بشناسید (اینها ملاك امتیاز نیست،) گرامى ‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است.

قانون ارث موضوع مالی و اقتصادی است كه در اسلام بر پایه عدالت اجتماعی بنیان نهاده شده و در آن مسئولیت های اجتماعی و خانوادگی هر یك از زن و مرد رعایت شده است. اگر از درون نظام حقوق اسلام به ارث نگاه شود، سهم زنان كه هیچ مسئولیت اقتصادی بر دوش ندارند، كاملاً منصفانه و ضامن كرامت و عزت نفس زن مسلمان است.
در زمان ظهور اسلام و نزول قرآن كریم، محرومیت زنان از ارث میان همه اقوام ملل بشری در سطح دنیا وجود داشت و زن به هیچ یك از عناوین همسر، مادر، دختر و یا خواهر ارث نمی برد.
اسلام در زمینه ارث ، انقلاب به وجود آورد و به زنان حق ارث عطا كرد و تمام قوانین ظالمانه دوران جاهلیت را كه بر پایه اعتقادات و آداب و رسوم قبیله ای بود منسوخ نمود.
در دوران جاهلی نه تنها به زن ارث نمی دادند بلكه بدون توجه به رضایت او همانند دیگران اموال متوفی وی را به ارث می بردند. این قانون جاهلی به وسیله قرآن كریم منسوخ شد.
اسلام، احكام ارث را بر اساس جنسیت مرد یا زن بودن وضع نكرده ، بلكه براساس مسؤلیت مالی و موقعیتی است كه این دو در خانوار دارند. در پاره ای از موارد زن بیش از مرد سهم می برد، بنابراین سهم ارث متناسب با نظرگاه كلی اسلام نسبت به خانواده، تقسیم وظایف و مسؤلیت ها سازگار و عادلانه است.

در بحث ارث زنان سه فرض مطرح است كه معمولاً یك فرض آن ذكر می شود و از دو فرض دیگر غفلت می شود:
۱ - در مواردی زن و مرد همتا و مساوی ارث می برند، مانند صورتی كه میت (فرزند) پدر و مادر داشته باشد كه هر كدام به طور یكسان یك ششم ارث می برند و سهم پدر به عنوان مرد بودن بیش از سهم مادر نیست.
۲ - در مواردی زن كمتر از مرد ارث می برد، مانند دختر كه كمتر از پسر ارث می برد.
۳ - در مواردی سهم زن بیش از سهم مرد می باشد، مانند موردی كه میت غیر از پدر و دختر، وارث دیگری نداشته باشد كه در این جا پدر یك ششم می برد و دختر بیش از آن . یا مانند موردی كه میت دارای نوه باشد و فرزندان او در زمان حیات وی مرده باشند كه در این جا نوه پسری سهم پسر را می برد و نوه دختری سهم دختر را، یعنی اگر نوه پسری دختر باشد و نوه دختری پسر باشد، دختر دو برابر پسر ارث می برد.[۲]
بنابراین ،سوال را به صورت كلی نمی توان طرح كرد كه چرا ارث زن نصف مرد است، زیرا در مواردی ارث زن و مرد مساوی و در موارد دیگر ارث زن از مرد بیشتر است و فقط در برخی از موارد است كه ارث زن از مرد كمتر است، پس بهتر است سؤال را این طور مطرح كنیم: چرا در برخی موارد ارث زنان نصف مردان است؟

اما رضا علیه السلام در پاسخ به این سئول فرمود: "زن وقتی كه شوهر كرد، مالی به عنوان مهر می گیرد و هزینه زندگی وی بر عهده مرد است و مرد باید نفقه و سایر مخارج زن را بدهد، ولی بر عهده زن چیزی نیست، از این جهت حق مرد بیشتر است".[۳]

اما صادق علیه السلام فرمود :"علتش این است كه اسلام سربازی را بر زن واجب نكرده و مهر و نفقه را بر مرد لازم شمرده است از جرائم اشتباهی كه خویشاوندان مجرم باید دیه بپردازند ، زن از پرداخت دیه و شركت با دیگران معاف است".[۴]

با توجه به این دو روایت و با نگاه به احكام دیگر اسلام متوجه می شویم كه نصف شدن ارث زن نسبت به مردان در برخی موارد با توجه به مسولیت های اقتصادی در خانواده و جامعه مانند دادن نفقه و مهر و دیه عاقله و شركت در جهاد و پرداخت حقوق واجب اجتماعی كه بر عهده مردان نهاده شده ، تنظیم شده است و دین اسلام برای ایجاد تعادل میان مسئولیت و حق این احكام را وضع نموده است .طبیعی است كه دین اسلام وقتی مسئولیت مالی بیشتری را بر دوش مردان قرار داده ، حق بیشتری را نیز در ارث قرار داده تا بین مسئولیت و حق تعادل بر قرار شود. و چون به موضوع مهریه و نفقه(دادن خرج خانواده) نگاه كنیم بخشی از این حقوق(اموال مردان) به زنان برگشت می نماید. بنابراین اگر چه در زمان كنونی، زنان نیز غالباً شغل و در‌آمد دارند و خرج خانه را نیز می دهند، اما در احكام دین اسلام، در آمدهای زنان اختصاص به خودشان دارند و هیچ تكلیفی در مخارج خانه بر عهده آنان نیست و آنها می توانند اموال خود را اصلاً خرج خانواده نكنند، ولی بر مردان واجب است كه خرج خانواده را بپردازند.

[۱]. حجرات ۱۳
[۲]. عبدالله جوادی آملی، زن در آینه جمال و جلال، ص ۳۴۶.
[۳]. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۷، ص ۴۳۷.
[۴]. علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص ۳۶۰.

دیدگاه‌ها

بسیار ممنون از مطالب کامل ودقیق شمامطلب شما کاملتر میشد اگر راجع به کمی دیه زن هم توضیحاتی مرقوم می فرمودید

تصویر شهر سوال

با عرض سلام
لطفا مراجعه بفرمایید:
http://www.soalcity.ir/node/888

ممنونم از راهنمایی شما . سوالی در مورد ارث زن برام پیش اومده بود که با ۲ حدیث امام رضا (ع) و امام صادق(ع) برطرف شد

سلام.درخصوص وضعیت ارث دیه درحقوق مصر تابحال جایی گفته نشده درحالیکه موضوع پایان نامه ام است اگرتوضیحاتی دارید یامنابع مفیدی معرفی فرمائید سپاسگزارمیشم

واقعااین اطلاعا تی که با مادرمیان گذاشتیدعالی بود

با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما
می خواستم وقت شما را درباره مشکلاتم بگیرم . نمی دانم از کجا بگویم ؛ دختری هستم که در خانواده ام هیچ ارزشی برایم قائل نیستند . تو خانواده ما ، برای دخترها هیچ اهمیتی نمی دهند ؛ فقط ، هر چی دارند برای پسرها ؛ ولی ، برای خواهر کوچکم کمکی کردند که به جایی برسد و بالأخره خواهرم مشغول کار تو بانک شده . سر شما را در نیارم ؛ وقتی ، به مادرم می گفتم حق مرا بدهید . آخه پدرم زنده بود ، یک مغازه و یک دستگاه آپارتمان و زمین داشت و فروخت ، همه این پولها را برادر بزرگم و کمی هم کوچکترها گرفتند . ولی وقتی به مادرم می گفتم : یعنی ما حقی نداریم ، می گفت : تو بیا با پدرت صحبت کن ، چون من با پدرم راحت نبودم به مادرم می گفتم ؛ ولی ، مادرم از برادر هایم و خواهرم شنوایی دارد . هرچه اینها می گفتند مادرم قبول می کرد ولی اصلا پشتم نبود . نسبت به بچه های من ارزشی قائل نبود ، فقط به نوه های دیگر جونشو می داد . میخواستم ببینم آیا این انصاف است که با من این رفتار را دارند و بقیه فرزندان در رفاه باشند ؟ انتظار دارند که با ایشان رفت و آمد داشته باشم ولی هیچ حمایتی از من نمی کنند . موقعی که پدرم در بستر بیماری بود ، یک خونه ای که در آن زندگی می کنند ، از پدرم امضاء گرفتند و نصف خونه را به نام برادر کوچکم کردند ، بقیه هم بین بقیه بچه ها . آیا اینکه اینها قبلا گرفتند باز هم حق دارند ؟
خواهش میکنم کمکم کنید که چه کار کنم که احساس گناه نکنم . از یک طرف شوهرم می گوید : اگر این پدر و مادرتو ببخشی ؛ انگار من با حرام زاده زندگی میکنم . . .

با تشکر

پرسشگر گرامی!
با سلام و تشکر از و تشکر از ارتباطتان با «شهر سوال».

گاهی والدین در مورد تربیت فرزندان اطلاعات خوبی ندارند و بعضی مواقع بر عکس عمل می کنند و چون اطلاع درست ندارند هر چه به ذهن شان می رسد عمل می کنند و در خانواده مشکلاتی را به وجود می آورند پس باید شما هم طبق درک و اطلاعات والدین خود از آنها خواستار باشید.
از همسر خود بخواهید که به زندگی خودتان توجه بیشتری کند و به این مسایل خیلی فکر نکند و مهم خوشی و زندگی خودتان باشد.

اما در مورد بی توجهی به فرزند شما باید عرض کنیم که:
گاهی تفاوت سنی والدین شما با فرزندانتان طوری است که نه تنها والدین حوصله بازی با بچه ها را ندارند بلکه با پرخاشگری و برخورد فیزیکی باعث بروز مشکلاتی می شوند.

** نکات مهم نسبت به جایگاه خودتان:
۱- یكی از بهترین و مهم‌ترین روابطی كه در این دنیا وجود دارد، رابطه میان مادر و دختر است. مادر و دختر می‌توانند بهترین دوست​ یكدیگر باشند و عاشقانه یكدیگر را دوست بدارند. اما گفتنی است كه به انجام رساندن این كار به وقت زیادی نیاز دارد، تا بتوانید یك رابطه خوب و درست را در میان خودتان برقرار كنید. انجام این كار همچنین به صبر و بردباری زیادی نیاز دارد و باید با میل و رغبت و رضایت هر دوی شما ایجاد شود. حقیقتا مادر نقش مهمی در زندگی و سرنوشت افراد خانواده خویش دارد.

۲- روابط يک دختر با مادر مي تواند تاثير گذارترين رابطه در تمام زندگي او باشد و تمامي روابط او با ديگران حتي رابطه با همسرش را تحت تاثير قرار دهد. رابطه بين مادر و دختر هم زمان با رشد دختر متحول مي شود و مادر بلوغ، نوجواني، جواني و تبديل شدن دختر خود را به يک زن مستقل تجربه مي کند. اين تغييرات مي تواند به اختلاف نظرهاي کم يا زياد بين آن ها منتهي شود.

۳- برای برقرار كردن یك رابطه خوب و مستحكم با هر یك از افراد خانواده بویژه مادر در ابتدا باید او را خوب بشناسید و بدانید چه شخصیتی دارد. آیا مهربان است؟ آیا تندخو و بد اخلاق است؟ و... برای مثال او ممكن است موقع صحبت كردن با شما با لحنی تند حرف بزند و شما را برنجاند و احساسات شما را جریحه‌دار كند. در این زمان اگر می‌خواهید با مادرتان ارتباط خوب و دوستانه‌ای داشته باشید، باید سعی كنید آرامش خود را حفظ كنید، چند نفس عمیق بكشید و بعد از این‌كه هر دو به آرامش رسیدید، آن وقت درباره موضوعی كه باعث كدورت و ناراحتی بین شما شده است صحبت كنید. در واقع درباره مشكلات، احساسات، افكار، آرزوها و اهدافی كه در زندگی دارید، با هم صحبت كنید اما جر و بحث نكنید.

** و در نهایت اینکه:
با این راهکارها و ایجاد رابطۀ خوب با مادر گرامی تان، پلی به پدرتان و نحوۀ نگرششان به شما بزنید تا به امید خدای متعال تا حدودی مشکلات حل گردد.

موفق باشید.

سلام
واقعا سایت محشری دارید
چند تا از مطالبتونو خوندم خیلی لذت بردم
یه دنیا ممنون

سلام باتشکر از مطالب خودتون، از جمله سوالاتی که درموردموضوع نصف بودن ارث زنان نسبت ب مردان وجوددارداین مسئله است آیا اگر دختری ازدواج نکرده باشد ب این معنا ک از سوی مردی (شوهر یابرادرودیگران )نفقه یا مهری دریافت نکرده باشد،چنین شخصی نیز باید ارث کمتری از دیگر دختران متاهل وبرادران خود ببرد

تصویر پاسخگوی احکام

سلام

تشکر از ارتباط شما

در ارث فرقی بین فرزند مجرد یا متاهل نیست و این موضوع سهم ارث را کم و زیاد نمی کند.

سلام یه سوال اگه دختر هیچ وقت ازدواج نکنه و برادرش هم زن نگیره ، اینجوی میتونیم بگیم بین دختر و پسر فرق گذاشته میشه چون در این صورت پسر دقیقا دو برابر دختر صاحب ارث پدر میشه، میشه بگید آیا برای این مورد حرف یا قاعده ای وجو داره یانه؟

تصویر شهرسوال

با سلام خدمت شما دوست گرامي
احکام اسلام علي المبنا و علي القاعده است قاعده زندگي بشر اين است که زن و مرد ازدواج کنند و امور زندگي را بر عهده بگيرند فطرت و طبيعت انسان بر ازدواج و تشکيل خانواده است و بر همين اساس اکثر قريب به اتفاق انسان ها ازدواج مي کنند و اين که فردي مجرد بماند خلاف قاعده طبيعت روح و جسم انسان است و کمتر پيش مي آيد بر همين اساس اسلام قانون را بر همان مبني و طبق مصالح و مفاسد اکثري و غالبي طراحي مي کند و شايد همين قانون و قاعده سبب شود که دختر و پسر ترغيب به ازدواج شوند.
شايد بگوييد پس اين افراداستثناءي در جامعه که ازدواج نمي کنند حکم درباره آنها عادلانه نيست!
مي گوييم: مصلحت و مصالح اين حکم کلي اينقدر بزرگ و مهم است که قانون گذار(خداي تعالي) مصلحت نمي بيند که با تخصيص زدن آن به موارد خيلي جزءي آن را از کليت بياندازد شايد اصلا خدا زندگي مجردي را صلاح جامعه ندانسته براي همين اين تخصيص را هم بيان نکرده است.
/۳۸۷۸۸۱/

نظرات